Próbny egzamin ósmoklasisty 2024: Pobierz nowy arkusz

- Matematyka
- Fizyka
- Chemia
- Biologia
- Technika
- Przyroda
Egzaminy
- Ósmoklasiści
- Maturzyści
Inspiracje
Współpraca
FAQ
Pi-stacja Україна

Fundacja Katalyst Education, twórca Pi-stacji, jest organizacją pożytku publicznego. Możesz wesprzeć nas przekazując swój 1,5% podatku lub darowiznę. WPŁAĆ KRS:0000558853

Higiena i choroby układu pokarmowego

Odżywianie

Budowa i funkcjonowanie układu pokarmowego 10:16
Składniki pokarmowe 11:11
Trawienie pokarmu 07:45
Witaminy i sole mineralne 13:25
Higiena i choroby układu pokarmowego 12:37

Google Classroom Microsoft Teams

Newsletter

Z tego filmu dowiesz się:

co charakteryzuje dietę zróżnicowaną i dostosowaną do potrzeb organizmu;
jakie są konsekwencje zdrowotne niewłaściwego odżywiania (np. otyłość, nadwaga, anoreksja, bulimia, cukrzyca),
co to jest próchnica i jak jej zapobiegać,
jakie są przykłady chorób układu pokarmowego oraz zasady ich profilaktyki.

Podstawa programowa

Pobieranie materiałów

wideo ekran podsumowujący napisy

Licencja:

Poniższe materiały są udostępnione na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej (https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/deed.pl). Możesz je wykorzystywać wyłącznie jako całość, bez rozdzielania ich na indywidualne elementy składowe. Zabronione jest wycinanie, pobieranie, modyfikowanie, edytowanie i zmienianie elementów składowych (np. grafik, tekstów, dźwięków, logotypów). Licencja CC BY-NC-SA 4.0 nie obejmuje wykorzystywania elementów składowych w utworach pochodnych. Jeśli chcesz wykorzystać ten materiał w swoim niekomercyjnym projekcie, nie zapomnij wymienić jego autorów: Pi-stacja / Katalyst Education.

Transkrypcja

Kliknij na zdanie, aby przewinąć wideo do tego miejsca.

Obejrzeć wnętrze jelita bez jego rozcinania bez promieni i bez kabli? Od kilku lat można sfotografować swoje jelita od środka specjalną kamerą umieszczoną w połykanej kapsułce. W trakcie podróży przez przewód pokarmowy robi ona tysiące zdjęć które są przekazywane do karty pamięci. Efekty można obejrzeć gdy już kapsułka opuści nasze ciało. Dzięki tej technologii można wykryć nieprawidłowości nawet w jelicie cienkim którego wcześniej nie można było podejrzeć na podglądzie. Skoro oglądasz tę lekcję to zapewne nieobca Ci już jest budowa i funkcjonowanie układu pokarmowego. Dziś powiem Ci, co warto robić aby prawidłowo działał. A może już się domyślasz? Tak. Chodzi o higienę odżywiania czyli regularność i odpowiedni skład posiłków a także właściwe warunki ich spożywania. Zacznijmy od końca czyli od tego że posiłki powinny być przygotowywane i zjadane w higienicznych okolicznościach. Nie kroi się chleba na desce nieumytej po surowym mięsie surowe jaja myje się przed rozbiciem skorupek warzywa i owoce przed jedzeniem na surowo lub dalszą obróbką a ręce przed każdym posiłkiem. Nie przestrzeganie tych zasad grozi tak zwanymi chorobami brudnych rąk. Należą do nich infestacje pasożytami czyli sytuacje, w których nasze jelita stają się domem dla zupełnie niechcianych sublokatorów. Są wśród tych paskudztw organizmy naprawdę duże jak glisty czy dochodzące do kilku metrów długości tasiemce. Mniejsze choć nie mniej groźne włośnie czy owsiki i agresorzy mikroskopijni jak lamblie, czy ameby. Najazdu pasażerów na gapę najprościej unikać właśnie dokładnie i jak najczęściej myjąc ręce. Spożywane mięso powinno pochodzić z pewnego źródła a jeśli to dziczyzna każdorazowo być zbadane przez weterynarza. Cykl rozwojowy każdego z wymienionych pasożytów oraz rolę jaką człowiek pełni w tym rozwoju wypada znać z lekcji w klasie 6. Kolejna grupa chorób brudnych rąk to bakteryjne zakażenia na przykład salmonellą i wirusowe, na przykład wirusem zapalenia wątroby typu A. Salmonella bytuje w przewodzie pokarmowym kur i stamtąd przedostaje się na skorupki jaj. Dostaje się do naszych jelit zwykle gdy zjemy coś w czym znajduje się surowe jajko rozbite z niedomytej skorupki. Mogą to być lody sosy albo sałatki. Najczęściej wywołuje wymioty biegunkę i ostre bóle brzucha. Wirus zapalenia wątroby typu A jak sama nazwa wskazuje atakuje wątrobę wywołując objawy podobne do grypy a później żółtaczkę. Zakażamy się pijąc skażoną fekaliami wodę także w formie kostek lodu albo jedząc żywność mytą w takiej wodzie. By ustrzec się kłopotów jeśli nie wiesz czy woda jest bezpieczna gotuj ją przed spożyciem i przed myciem w niej warzyw i owoców. Unikaj surowego mięsa i chroń jedzenie przed owadami. Wątrobę atakują jeszcze inne wirusy które mogą upośledzić jej funkcjonowanie a w skrajnych przypadkach doprowadzić do niewydolności. Zakażamy się nimi jednak inną drogą niż pokarmowa. Wirusy typu B i C atakują głównie przez krew lub kontakty seksualne. Nieleczone zakażenia prowadzą do niewydolności wątroby a bez niej raczej długo się nie pożyje. To tak, jakbyśmy pozbawili miasto oczyszczalni i fabryki leków w jednym. Przed wirusami zapalenia wątroby typu A i B chronią nas szczepionki. Niestety nie ma takiej na typ C. Tu pozostaje czujność wszędzie tam gdzie możemy mieć kontakt z cudzą krwią na przykład podczas manicure przekłuwania uszu, wizyty u fryzjera czy w salonie tatuażu. Warto sprawdzać czy użyte tam narzędzia są jednorazowe lub sterylizowane. Nie należy też używać przyborów kosmetycznych takich jak nożyczki, pilniki czy szczoteczki należących do innej osoby. Są i takie bakterie, które żyją sobie z nami w dobrych relacjach. Dopóty, dopóki coś nie zmąci tej kruchej równowagi. Takim ciekawym przypadkiem jest bakteria która zamieszkuje błonę śluzową żołądka. Ma ją połowa dorosłych mieszkańców naszej planety a jednak tylko co u dziesiątego wywołuje chorobę: zapalenie żołądka, wrzody a czasem nawet nowotwory górnego odcinka przewodu pokarmowego. Nie wiemy, dlaczego tylko niektórym nie wychodzi zgodne życie z tą bakterią ale jeśli należysz do tej grupy lekarze wiedzą jak Ci pomóc. Parutygodniowa kuracja antybiotykiem uwalnia od niewspółpracującego współlokatora jelit a nas od uciążliwych objawów zgagi, bólu brzucha niestrawności czy krwawień. Bakterie odpowiadają nie tylko za ból brzucha ale i za bóle zębów. To, co zjadamy dostarcza im cukru, którym się żywią. Jeśli niedostatecznie starannie albo za rzadko myjemy zęby mikroby osiedlają się na nich tworząc płytkę nazębną. Tam rozkładają cukry na kwasy głównie mlekowy. Na naszych zębach rozpuszczają ochronną powłokę szkliwa aż zakażenie dojdzie do miazgi. Wtedy ząb naprawdę boli. Chcesz uniknąć próchnicy? Nie podjadaj między posiłkami zwłaszcza czegoś słodkiego ani nie popijaj słodzonych napojów. Po jedzeniu szczotkuj zęby a gdy to niemożliwe chociaż wypłucz je porządnie wodą. Możesz też żuć bezcukrową gumę. Nadmiar cukrów, zwłaszcza tych prostych szkodzi jednak nie tylko zębom. Długotrwałe przejadanie się słodyczami fast foodami i picie przesłodzonych napojów typu cola to prosta droga do cukrzycy. Kiedyś była ona praktycznie nieznana wśród dzieciaków. Dziś można ją spotkać w tej grupie coraz częściej. Ma to związek z otyłością która nadmiernie obciąża trzustkę zmuszając ją do pracy nad siły a z czasem wyczerpując jej możliwości. Cukrzyca typu drugiego bo o takiej tu mowa bierze się z nieumiarkowania w jedzeniu i piciu które prowadzi też do nadwagi i otyłości. A dodatkowe kilogramy to nie tylko kosmetyczny defekt. Otłuszczenie sprawia że gorzej pracuje serce, wątroba i nerki. Nadmiernie obciąża stawy prowadząc do bolesnych zwyrodnień. Może być też przyczyną niektórych nowotworów w tym raka jelita grubego. Poza zdrową dietą bogatą w warzywa, owoce i inne źródła błonnika a ograniczającą tłuszcz, czerwone mięso i produkty wysoko przetworzone niezmiernie ważne dla uniknięcia tych wszystkich problemów jest codzienny ruch. Gdy chodzimy, biegamy czy pływamy nie tylko spalamy więcej kalorii i utrzymujemy naszą masę ciała w ryzach ale także usprawniamy krążenie i stawy oraz poprawiamy dostawy tlenu i składników odżywczych do każdej naszej komórki. Są choroby które choć nie mają swojego źródła w układzie pokarmowym wpływają na to, co i jak jemy a także na kondycję naszych jelit. Do tej grupy zaliczamy zburzenia odżywiania mające podłoże w psychice. Najbardziej znane to anoreksja i bulimia. W anoreksji zwanej inaczej jadłowstrętem psychicznym dochodzi do zaburzeń postrzegania własnego ciała. Chory cały czas czuję się za gruby więc głodzi się by schudnąć choć w rzeczywistości jest skrajnie wychudzony. Osoby cierpiące na to zaburzenie stale kontrolują swoją wagę i wygląd a poza niejedzeniem wykonują często intensywne ćwiczenia. Oczywiście dopóki wychudzenie i utrata mięśni nie sprawią że aktywność staje się niemożliwa. Można by pomyśleć, że bulimia nazywana często wilczym głodem jest przeciwieństwem anoreksji ale to mylny pogląd. Choć charakterystyczne dla tej choroby jest kompulsywne objadanie się chorzy po takim napadzie zwykle prowokują wymioty lub zażywają leki przeczyszczające aby utrzymać wagę w ryzach. Zarówno anoreksja jak i bulimia prowadzą do poważnych zaburzeń w funkcjonowaniu organizmu. W anoreksji groźne jest skrajne wyniszczenie skutkujące wypadaniem włosów i zębów zaburzeniami termoregulacji co sprawia, że chorym jest ciągle zimno a u dziewcząt zatrzymaniem miesiączek. Czasem nawet mimo leczenia choroba może doprowadzić do śmierci. W bulimii najbardziej cierpi przewód pokarmowy męczony ciągłym rozciąganiem żołądka na przemian z wymiotami i biegunkami. Kwas z żołądka niszczy przełyk i szkliwo zębów tak że pękają i wypadają a dodatkowo stają się bardzo podatne na próchnicę. Przeciążony nadmiarem żołądek może pęknąć. Do tego prowokowane biegunki są przyczyną osłabienia kości i zaburzeń elektrolitowych wywołujących na przykład niemiarowość serca. Dbanie o przewód pokarmowy to nie tylko zdrowa dieta i ruch. Ważne też aby badać się, gdy coś nas niepokoi. W młodym wieku chodzi przede wszystkim o profilaktyczne badania krwi. Inne zaleci lekarz gdy zgłosimy się do niego z konkretnym problemem na przykład z biegunką albo niewyjaśnionym bólem brzucha. W starszym wieku zaleca się okresowe zaglądanie do przewodu: od góry gastroskopem a od dołu kolonoskopem. Te badania nie są zbyt przyjemne ale w wielu przypadkach mogą uratować życie. Stan wątroby oceni USG brzucha. Na koniec kilka złotych zasad jelitowej higieny. Nie przejadaj się. Ogranicz cukier i słodycze. Jedz kolorowo. Nie zapominaj o błonniku. I nie stresuj się. Stres naprawdę drażni jelita. I zadanie dla Ciebie. Stosuj się do powyższych zasad. Zaburzenia wynikające z niewłaściwego odżywiania się to nadwaga i otyłość anoreksja, bulimia czy cukrzyca. Przykłady chorób układu pokarmowego to wirusowe zapalenie wątroby choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy zatrucia pokarmowe i rak jelita grubego. Ten film poruszał wiele ważnych choć niekoniecznie łatwych tematów. Udostępnij go, aby dotarł do jak największej liczby osób.

Lista wszystkich autorów

Lektor: Dobrawa Szlachcikowska

Konsultacja: Angelika Apanowicz

Grafika podsumowania: Patrycja Ostrowska

Materiały: Dobrawa Szlachcikowska

Kontrola jakości: Małgorzata Załoga

Napisy: Ewelina Łasa, Анна Альохіна

Animacja: Patrycja Ostrowska

Opracowanie dźwięku: Aleksander Margasiński

Produkcja:

Lista materiałów wykorzystanych w filmie:

Licencja:

Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej

Pi-stacja jest otwartym zasobem edukacyjnym stworzonym przez fundację Katalyst Education, który realizuje Cele Zrównoważonego Rozwoju ONZ: 4. Dobra Jakość Edukacji oraz 10. Mniej Nierówności.

O projekcie
Ile kosztuje Pi-stacja?
Często zadawane pytania

Kontakt
Zapisz się na newsletter
Współpracuj z nami
Zobacz, jak możesz nam pomóc

Fundacja Katalyst Education
Polityka prywatności