Z tego filmu dowiesz się:

  • czym jest oddychanie komórkowe,
  • na czym polega oddychanie tlenowe i fermentacja,
  • skąd się bierze energia potrzebna do życia,
  • jakie są substraty, produkty i warunki przebiegu procesów oddychania komórkowego,
  • jak wykonać doświadczenie pokazujące, że drożdże do oddychania nie potrzebują tlenu i że wydzielają ditlenek węgla.

Podstawa programowa

Pobieranie materiałów

wideo ekran podsumowujący napisy

Licencja: cc-by-nc-sa.svg

Poniższe materiały są udostępnione na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej (https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/deed.pl). Możesz je wykorzystywać wyłącznie jako całość, bez rozdzielania ich na indywidualne elementy składowe. Zabronione jest wycinanie, pobieranie, modyfikowanie, edytowanie i zmienianie elementów składowych (np. grafik, tekstów, dźwięków, logotypów). Licencja CC BY-NC-SA 4.0 nie obejmuje wykorzystywania elementów składowych w utworach pochodnych. Jeśli chcesz wykorzystać ten materiał w swoim niekomercyjnym projekcie, nie zapomnij wymienić jego autorów: Pi-stacja / Katalyst Education.

Transkrypcja

Kliknij na zdanie, aby przewinąć wideo do tego miejsca.

W głębinach oceanu, jakieś 2 kilometry pod powierzchnią, wokół kominów hydrotermalnych żyją gigantyczne wieloszczety. Mogą mieć ponad 2 metry długości i dożywają 300 lat, choć nie mają przewodu pokarmowego. Jak przez ten czas żyją, spytasz? Otóż pokarmu dostarczają im bakterie które zresztą instalują się we wnętrzu wieloszczeta przez jego oskórek. Do oddychania riftie wykorzystują zaś swoje purpurowe pióropusze, które działają jak skrzela, wymieniając z otaczającą wodą tlen, ditlenek węgla i potrzebne bakteriom związki siarki. Ta współpraca pozwala obu stronom na wygodne życie w wyjątkowo niesprzyjającym środowisku. W tym filmie opowiem Ci więcej o oddychaniu jakie zachodzi w każdej żywej komórce. Czym jest oddychanie? Pytanie wydawałoby się banalne. Wdech - wydech, wdech - wydech, powiesz. Ale pomyśl. Tak oddychasz ty, pies, kura nawet ryba, choć pod wodą. Co jednak z organizmami, które nie mają płuc ani skrzeli, a przecież też oddychają? Ważki, ukwiały, nie mówiąc już o bakteriach, czy roślinach. Trudno mówić u nich o wdechu i wydechu. Oddychanie musi mieć zatem szerszą definicję. I ma. Oddychanie tak naprawdę zachodzi w każdej żywej komórce. Jest to oddychanie komórkowe. U większości żywych organizmów, w tym i u nas, zachodzi ono przy udziale tlenu. Proces ten przypomina nieco spalanie drewna w ognisku. Składniki drewna łączą się z tlenem wydzielając energię w postaci ognia czyli światła i ciepła oraz ditlenek węgla i parę wodną, które z cząstkami sadzy odlatują w niebo jako dym. W komórkach jest podobnie, tyle że spalamy tu nie drewno, ale związki organiczne: glukozę składniki białek i tłuszczów. Oddychanie komórkowe nie zachodzi przy tym tak gwałtownie jak spalanie. Nie ma w nim ognia choć też wydziela się ciepło. Powstała energia nie rozprasza się zaś, jak ta w ognisku, lecz jest magazynowana by łatwo ją było wykorzystać tam, gdzie jest potrzebna i wtedy, kiedy nam potrzeba. Komórki magazynują ją w pewnym związku zwanym w skrócie ATP. Ten ATP jest jak nasze wewnętrzne bateryjki którymi możemy zasilać różne procesy podobnie jak zwyczajne baterie możemy wykorzystać do zasilania i pilota od telewizora i komputerowej myszki i łańcucha światełek na choinkę. Wiemy już, czym jest oddychanie tlenowe. Warto podsumować je zapisem reakcji. Glukoza reaguje z tlenem, w wyniku czego powstaje ditlenek węgla i woda oraz wydziela się energia. Nie wszystkie stworzenia potrzebują tlenu do oddychania. Zresztą i my czasami korzystamy z oddychania beztlenowego. Przypomnij sobie jakąś szaleńczą pogoń za porwaną przez wiatr czapką albo intensywny trening na wf-ie. Płuca nie nadążają z dostawami tlenu do mięśni, choć oddychasz szybko. Komórki mięśni przestawiają się więc na oddychanie beztlenowe. W tym procesie produktem ubocznym jest pewien kwas, i to on odpowiada za to że po intensywnym wysiłku mięśnie bolą. Beztlenowe oddychanie komórek nosi nazwę fermentacji. Można więc powiedzieć, że i my przynajmniej czasami fermentujemy. O ile jednak u nas takie oddychanie komórek to raczej wyjątek, są organizmy które wykorzystują je przez cały czas. Przykładem mogą być znane Ci zapewne drożdże. Nie tylko te piekarnicze. Lubisz drożdżowe ciasto albo puchate pączki? Nie byłyby tak smaczne ani pulchne gdyby nie praca drożdży właśnie. One też wykorzystują w oddychaniu glukozę ale spokojnie obywają się bez tlenu. Możesz to sprawdzić doświadczalnie. Potrzebne nam będą: drożdże cukier probówka z bocznym wylotem olej, giętka rurka z tworzywa i woda wapienna. Rozkrusz drożdże, wsyp je do probówki i dodaj łyżeczkę cukru. Poczekaj aż mieszanina zacznie się rozpuszczać. Zalej drożdże odrobiną oleju żeby odciąć dopływ tlenu. Do zlewki z wodą wapienną włóż drugi koniec rurki pod powierzchnię wody. Obserwuj, co się stanie z wodą wapienną. Jeśli drożdże dobrze się mają w probówce to efektem ich działalności będzie zmętnienie wody wapiennej. To oznacza, że w wodzie tej pojawił się ditlenek węgla. To jeden z ubocznych produktów drożdżowego oddychania, który sprawia że ciasto rośnie i jest pulchne. Drożdże zmieniają bowiem cukier z ciasta między innymi właśnie w ten gaz a jego pęcherzyki możesz obserwować jako dziurki w cieście. Drugim jest alkohol, dlatego drożdże wykorzystuje się też w browarnictwie czy winiarstwie. W chlebie czy ciastkach go nie znajdziesz bo ulatnia się podczas pieczenia. A teraz niespodzianka. Mamy coś wspólnego z drożdżami. Żeby to pokazać, weź drugą zlewkę z wodą wapienną i wdmuchuj do niej powietrze przez rurkę. Co widzisz? Woda wapienna w zlewce mętnieje tak samo jak w wyniku działalności drożdży. Nic dziwnego. Przecież ditlenek węgla jest produktem także oddychania tlenowego. Usuwamy go z organizmu z wydychanym powietrzem bo jest nam w nadmiarze niepotrzebny. Za to chętnie korzystają z niego rośliny które w procesie fotosyntezy, o której mówimy w innym filmie tej playlisty, zmieniają go w niezbędny nam do życia tlen. Oddychanie komórkowe to proces pozyskiwania przez organizm energii zawartej w pożywieniu, do wykonywania różnych czynności życiowych. Oddychanie to może przebiegać z udziałem tlenu lub beztlenowo. Oddychanie beztlenowe nazywane jest fermentacją. Po obejrzeniu tego filmu czas wziąć głęboki oddech i nakarmić komórki tlenem. Ale zanim odejdziesz od komputera polub nas a gdy już sobie odetchniesz, wróć na pistacja.tv

Lista wszystkich autorów

Scenariusz: Angelika Apanowicz, Małgorzata Załoga

Lektor: Dobrawa Szlachcikowska

Grafika podsumowania: Dobrawa Szlachcikowska

Materiały: Dobrawa Szlachcikowska

Kontrola jakości: Małgorzata Załoga

Napisy: Andrzej Pieńkowski, Анна Альохіна, Раїса Скорик

Montaż: Dobrawa Szlachcikowska

Doświadczenia: Małgorzata Załoga, Weronika Brzezińska

Animacja: Dobrawa Szlachcikowska

Opracowanie dźwięku: Aleksander Margasiński

Produkcja:

Katalyst Education

Lista materiałów wykorzystanych w filmie:

Yaroslav Shuraev (Licencja Pexels)
Yan Krukov (Licencja Pexels)
MART PRODUCTION (Licencja Pexels)
Grégoire Bondue (Licencja Pexels)
WikiImages (Licencja Pixabay)
PetrGanaj (Licencja Pixabay)
brgfx (Licencja Freepik)
DrawingMyDiary (Licencja Freepik)
pch.vector (Licencja Freepik)
Free Videos (Licencja Pexels)
Anastasia Shuraeva (Licencja Pexels)
Pixabay (Licencja Pexels)
Distill (Licencja Pexels)
brgfx (Licencja Freepik)
Kelly (Licencja Pexels)
Eric Erbe (Domena publiczna)
Free Videos (Licencja Pexels)
Aduri Prem Kumar (Licencja Pexels)
cottonbro (Licencja Pexels)
Hellahulla (CC BY-SA 4.0)
Schwäbin (CC BY-SA 3.0)
Tima Miroshnichenko (Licencja Pexels)
Uzunov Rostislav (Licencja Pexels)
Earth Rocks! (CC BY 3.0)
De Wood, Pooley (Domena publiczna)
NOAA Photo Library (Domena publiczna)
dDara (Licencja Flaticon)
Sylwester Ficek (Licencja Pexels)
Taryn Elliott (Licencja Pexels)
Svorad (CC BY-SA 4.0)
Kelly (Licencja Pexels)

Licencja:

Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej

cc-by-nc-sa.svg