Systematyka organizmów
Playlista:Różnorodność i klasyfikacja organizmów
Ten materiał posiada napisy w języku ukraińskim
Playlista
Z tego filmu dowiesz się:
- czym jest systematyka,
- dlaczego stosujemy podwójne nazewnictwo,
- jakie są taksony w systematyce roślin,
- jakie są taksony w systematyce zwierząt,
- jak definiujemy gatunek.
Podstawa programowa
Autorzy i materiały
Wiedza niezbędna do zrozumienia tematu
Aby w pełni zrozumieć materiał zawarty w tej playliście, upewnij się, że masz opanowane poniższe zagadnienia.
Udostępnianie w zewnętrznych narzędziach
Korzystając z poniższych funkcjonalności możesz dodać ten zasób do swoich narzędzi.
Kliknij w ikonkę, aby udostępnić ten zasób
Kliknij w ikonkę, aby skopiować link do tego zasobu
Transkrypcja
Kliknij na zdanie, aby przewinąć wideo do tego miejsca.
Nawet jeśli nie jesteś fanem fantastyki pewnie kojarzysz takie imiona, jak Gandalf Frodo, Batman, Lord Vader czy Terminator. Naukowcy też lubią czytać książki i oglądać filmy, a swoich ulubionych bohaterów mogą unieśmiertelniać w bardzo pomysłowy sposób - nadając ich imiona odkrywanym przez siebie zwierzętom i roślinom. I tak makrostyflusy: Bilbo, Frodo i Gandalf to chrząszcze upamiętniające bohaterów trylogii Tolkiena. Otocinclus batmani jest rybą, która ma na płetwie wzór przypominający logo Batmana zaś Agathidium vaderi, to chrząszcz którego kształt głowy skojarzył się odkrywcy z hełmem czarnego charakteru z Gwiezdnych Wojen. Te zwierzęta to też bohaterowie filmów ale przyrodniczych. O zasadach nadawania nazw organizmom i porządkowania wszystkich istot żywych opowiem Ci w tej lekcji. Kiedy rodzi się dziecko, dostaje nazwisko zwykle po ojcu, i imię. Nazwisko wskazuje pochodzenie. Imię można odziedziczyć po przodku dostać takie, które jest akurat modne lub po prostu podoba się rodzicom albo uważają, że najlepiej pasuje do noworodka. Zestaw 'imię plus nazwisko' identyfikuje osobę. Czy wiesz, że podobnie jest z nazewnictwem roślin, zwierząt i w ogóle wszystkiego, co żyje? Weźmy popularne, leśne drzewo - sosnę. Tak na nią mówimy, ale oficjalnie jej nazwa to sosna pospolita. Jak myślisz, co jest tu imieniem a co nazwiskiem? Trochę inaczej niż u nas, przyrodę nazywa się "po węgiersku" najpierw nazwisko, potem imię. Sosna jest zatem 'nazwiskiem' drzewa. Wskazuje jego pochodzenie, przynależność do określonej grupy organizmów, sosen właśnie. "Pospolita" to coś w rodzaju imienia. Pokazuje jakąś cechę tej sosny i pozwala ją odróżnić od innych, podobnych, bo na przykład w naszym kraju mamy oprócz sosny pospolitej także sosnę wejmutkę czy sosnę górską. O właśnie! Na przykładzie tej ostatniej możemy pokazać jeszcze jeden rodzaj nazw nazwy zwyczajowe. To w świecie przyrody coś w rodzaju naszego przezwiska. Sosna górska jest bowiem powszechnie znana pod nazwą "kosodrzewina". Wróćmy jednak do naszej sosny. W Polsce nazywa się sosną pospolitą ale łatwo sobie wyobrazić, że w różnych miejscach na świecie, wszędzie tam gdzie rosną sosny, ludzie jako ją nazywali w swoich własnych językach. Znając tylko nazwę w jednym języku trudno byłoby się dogadać czy mamy na myśli takie samo drzewo. Dlatego naukowcy uzgodnili jeden język wspólny dla całego nazewnictwa Natury. Została nim łacina, bo w czasach gdy tworzono pierwsze klasyfikacje organizmów, czyli porządkowano je w określony sposób, był to język powszechnie używany w świecie naukowym i każdy badacz musiał go znać. Po łacinie sosna pospolita to Pinus sylvestris. Zasady nazywania pozostają takie jak po polsku, więc 'Pinus' oznacza sosnę a 'sylvestris' jest jej określeniem - imieniem. Zauważ, że pierwszy człon nazwy to rzeczownik. Jest to tak zwana nazwa rodzajowa. Określa przynależność do rodzaju sosen. Ją zawsze piszemy po łacinie wielką literą. Tak, jak nasze nazwiska. Drugi człon nazwy najczęściej jest przymiotnikiem i jest to nazwa gatunkowa. Ją zapisujemy - nie tak, jak imiona - małą literą i to ta część nazwy określa konkretny gatunek. Gatunek to w zasadzie najniższy najbardziej szczegółowy szczebel w klasyfikacji organizmów. Na nasze potrzeby zapamiętaj, że jest to zbiór osobników podobnych do siebie zewnętrznie i w budowie anatomicznej. Mogących się swobodnie krzyżować czyli rozmnażać dając płodne potomstwo. Jeśli takie krzyżowanie jest niemożliwe albo chociaż bardzo utrudnione to mamy do czynienia z różnymi gatunkami nawet jeśli zewnętrznie są trudne do odróżnienia. Tak jest na przykład z orangutanami tapanuli sumatrzańskimi i borneańskimi. To trzy różne gatunki, choć widząc je w dżungli ciężko byłoby znaleźć różnice. Z drugiej strony, popatrz na psy. Labrador i ratlerek bardzo się od siebie różnią wyglądem, ale można je ze sobą skrzyżować i uzyskać szczeniaki, dlatego wszystkie psy to jeden gatunek: pies domowy czyli Canis familiaris, choć w jego obrębie wyróżniamy wiele ras. Blisko spokrewnione gatunki łączą się w rodzaje. Pozostając przy psach, nasze domowe Burki czy Azorki, to jakby bracia gatunku Canis lupus, czyli wilka. Konkretnie wilka szarego bo oprócz niego rodzaj Canis, czyli wilk, tworzą też wilk rudy algonkiński i egipski oraz szakal kojot i kaberu etiopski. Ludzką analogią mogłaby tu być rodzina z wujkiem, ciotkami i rodzeństwem. Jeśli dodać by do tego jeszcze dalszych kuzynów otrzymamy to, co w języku systematyki nazywa się rodziną właśnie. W rodzinie psowatych, oprócz wymienionych wyżej wilków znajdzie się też miejsce dla lisa, jenota, czy likaona. Wyżej mamy kolejne piętra klasyfikacji rzędy, gromady i typy. Najbardziej pojemną kategorią obejmującą bardzo wiele organizmów naprawdę luźno ze sobą spokrewnionych są królestwa. Wymieniłam już dwa: rośliny i zwierzęta. Są jeszcze grzyby protisty i bakterie. Wszystkie organizmy na Ziemi możemy podzielić właśnie na pięć królestw. Podziały w obrębie każdego z nich trochę się różnią. Zwróć na to uwagę, żeby się nie mylić. Królestwo zwierząt dzielimy na typy te na gromady. W każdej gromadzie są rzędy w skład których wchodzą rodziny. Rodziny skupiają rodzaje a rodzaje składają się z gatunków. U roślin królestwo dzielimy na gromady a te na klasy. Dalej podziały na szczęście biegną już tak samo. Mamy rząd, rodzinę, rodzaj i gatunek. Te nazwy oznaczają jednostki taksonomiczne inaczej taksony, czyli zbiory skupiające organizmy o pewnych wspólnych charakterystycznych cechach. Każdy sukces ma swojego ojca a w myśl przysłowia, nawet wielu ojców. W przypadku systemu klasyfikacji organizmów żywych, miano ojca niewątpliwie trzeba przyznać Karolowi Linneuszowi. Na podstawie wieloletnich badań i obserwacji stworzył on system porządkujący wszystkie znane mu organizmy. Można powiedzieć że był prekursorem systematyki. Opierał się jednak głównie na cechach zewnętrznych roślin i zwierząt oraz na środowisku i warunkach ich bytowania. Czy ten sposób jest trafny? Sprawdźmy to na przykładzie. Weźmy motyla, bielinka kapustnika, pszczołę miodną i ptaka, niech to będzie skowronek. Wszystkie mają skrzydła, wszystkie żyją na łąkach i tam poszukują pożywienia. Czy to zatem blisko spokrewnione gatunki? Przecież wiesz, że nie. Pszczołę i bielinka można by od biedy uznać za dalekich krewnych, ale skowronek to już zupełnie inna bajka. Stąd wniosek: do przyporządkowania danego organizmu do konkretnego zbioru potrzeba całego zestawu cech. Im więcej, tym lepiej. Te cechy nie ograniczają się tylko do budowy zewnętrznej, czy trybu życia. Nie byłoby współczesnej systematyki gdyby nie genetyka, biochemia, mikrobiologia botanika, zoologia i wiele innych dziedzin nauki. Dopiero od ich współpracy zależy dobry efekt finalny, czyli właściwe zaklasyfikowanie organizmu. O tym, jak samodzielnie przyporządkować organizmy do właściwych taksonów dowiesz się z innej wideolekcji. Zadanie dla Ciebie. Przyporządkuj podane taksony do królestwa roślin i zwierząt. Pamiętaj, że część jest wspólna dla obu królestw. Masz tak samo, jak ja? Brawo! Systematyka zajmuje się porządkowaniem organizmów w oparciu o łączące je pokrewieństwo. Podział na królestwa, typy, gromady klasy, rzędy, rodziny, rodzaje i gatunki pozwala precyzyjnie przyporządkować każdy żywy organizm. Nazwa pozwalająca przypisać dany organizm do konkretnego gatunku, składa się z dwóch części: rodzajowej i gatunkowej. Mam nadzieję że ten film pomoże Ci uporządkować wiedzę o otaczającym świecie. Poczuj z nami pokrewieństwo i zasubskrybuj kanał pistacja.tv
Ćwiczenia
Interaktywne ćwiczenia związane z tą wideolekcją.
Materiały dodatkowe
Inne zasoby do wykorzystania podczas zajęć z tego tematu.
.jpg){kind=link}
