Rośliny nagonasienne
Playlista:Rośliny nasienne
Ten materiał posiada napisy w języku ukraińskim
Z tego filmu dowiesz się:
- jak zbudowane są rośliny nagonasienne,
- jak rozpoznać przedstawicieli drzew nagonasiennych,
- jakie jest znaczenie roślin nagonasiennych w przyrodzie i dla człowieka.
Podstawa programowa
Autorzy i materiały
Wiedza niezbędna do zrozumienia tematu
Aby w pełni zrozumieć materiał zawarty w tej playliście, upewnij się, że masz opanowane poniższe zagadnienia.
Udostępnianie w zewnętrznych narzędziach
Korzystając z poniższych funkcjonalności możesz dodać ten zasób do swoich narzędzi.
Kliknij w ikonkę, aby udostępnić ten zasób
Kliknij w ikonkę, aby skopiować link do tego zasobu
Transkrypcja
Kliknij na zdanie, aby przewinąć wideo do tego miejsca.
Co by było, gdyby ktoś odkrył gdzieś na Ziemi
żywe dinozaury? Nie było okazji
by to sprawdzić, ale pewnie mielibyśmy
medialne szaleństwo.
Tymczasem wśród roślin takie 'dinozaury' są
może nie powszechne, ale i nie unikalne.
Zaliczamy do nich między innymi miłorzęby
czy sośnicę japońską.
Nie tak dawno temu, bo pod koniec ubiegłego wieku, odkryto kolejnego roślinnego dinozaura - wolemię szlachetną.
Te pradawne drzewa, choć mają szyszki
jak świerk czy sosna, nie mają igieł
lecz całkiem spore, wiecznie zielone
liście, które mogą trwać na gałęziach nawet i 20 lat.
Dlaczego te żywe skamieniałości są mało znane?
Otóż w naturze zostało ich tak niewiele
że miejsce ich występowania
jest otoczone ścisłą tajemnicą.
Top secret!
W Polsce wolemie, oczywiście hodowlane
Można podziwiać między innymi w Ogrodzie Botanicznym w Powsinie.
W tej lekcji dowiesz się o lepiej znanych
drzewach, które mają igły albo szyszki
albo jedne i drugie.
Nagonasienne.
Nago-nasienne...
Nazwa zastanawiająca
bo niby co z niej wynika?
Że tak nazywane rośliny mają nagie nasiona?
Kogoś, kto widział sosnę, świerk, albo nawet
modrzew, takie wyjaśnienie nie przekonuje.
Przecież wiadomo, że te drzewa mają szyszki
i to w nich są nasiona.
Okej. Najpierw rozgryźmy same nasiona.
Choć może nie dosłownie...
Co to za twór?
Można powiedzieć, że u roślin nasiona są tym
czym u bakterii przetrwalniki.
Pozwalają przetrwać niekorzystne warunki
środowiska i dopiero, gdy natura sprzyja
wykiełkować w nową roślinę.
Nasiona zawierają substancje zapasowe
które młodziutki kiełek wykorzystuje
zanim na dobre zakotwiczy w ziemi
skąd czerpać będzie wodę i sole mineralne
już do końca swojego żywota.
Nasiona uniezależniły też proces zapłodnienia od wody.
W przeciwieństwie do mchów czy paprotników
Męski pyłek może wniknąć do żeńskiej komórki jajowej na sucho.
I to znacznie poszerzyło zasięg występowania roślin.
Wielu przedstawicieli nagonasiennych wybrało sobie za miejsce do życia
tereny półpustynne i pustynne.
Określenie "nagonasienne" oznacza po prostu
że nasiona mają o wiele mniej osłonek, niż te
wytwarzane przez rośliny zwane
okrytonasiennymi, ale o nich opowiemy więcej
w innych filmach tej playlisty.
A skąd się biorą nasiona?
Otóż rośliny z tej grupy nie mają kwiatów
ale na czubkach ich młodych pędów znajdziesz
twory, które je przypominają.
Osobno występują przy tym końcówki męskie
wytwarzające pyłek, i żeńskie
produkujące komórki jajowe.
Oba typy organów rozrodczych mogą pojawić się na tym samym drzewie
jak u naszej sosny, świerka, czy jodły
albo osobniki żeńskie i męskie rosną osobno.
W drugim przypadku mówimy o dwupienności.
Do dwupiennych zaliczamy między innymi miłorzęby, sagowce i znane ci może z parków lub lasów cisy.
Z popularnymi przedstawicielami nagonasiennych zapoznam Cię po orzeszku.
Żeby zobaczyć roślinę, wystarczy spojrzeć na parapet, balkon, albo przez okno na trawnik
ale żeby zobaczyć nagonasienne
w zasadzie trzeba się wybrać do lasu.
Wśród tych roślin przeważają bowiem drzewa
i wysokie krzewy, a większość ma gałęzie
wyposażone w igły.
W naszym kraju najbardziej typowi przedstawiciele tej grupy
to sosny, świerki i jodły.
Te dwa ostatnie gatunki masz szansę nie tylko
oglądać, ale też wąchać i dotykać
przynajmniej raz w roku, na Boże Narodzenie
bo to najpopularniejsze choinki.
Jak zatem wygląda świerk?
Cóż, ma mocny pień, pokryty grubą
głęboko spękaną korą i liczne gałęzie
wyrastające z niego w tak zwanych okółkach
czyli po kilka na jednym poziomie.
W ziemi utrzymuje go dość płytki system
korzeniowy, który - podobnie jak u innych
roślin z tej grupy - blisko współpracuje z grzybami, dzięki którym może dostarczać
roślinie więcej wody i soli mineralnych.
Na gałęziach szczotkowo wyrastają pojedyncze
wąskie, kłujące igły.
Świerk ma długie szyszki, które zwisają z gałęzi
i jesienią opadają w całości na ziemię.
Zawarte w nich nasiona wypadają pod wpływem naprzemiennego działania
ciepła słońca, wilgoci, mrozu i wiatru
co rozluźnia łuski szyszek.
Na pierwszy rzut oka podobnie wygląda jodła.
Jej igły są jednak płaskie i nie kłują
a na gałęziach wyrastają grzebieniasto.
Te 2 drzewa najłatwiej odróżnić po szyszkach
które u jodły rosną pionowo w górę
a gdy dojrzeją, same się rozpadają
uwalniając nasiona.
Pospolitym drzewem iglastym jest też sosna.
Jej pokrój nie jest tak regularny
jak u świerka czy jodły.
Korona wygląda trochę jak chmurka na długim, nagim pniu.
Gałęzie są bardziej poskręcane, a igły długie
nawet do 45 cm i zwykle osadzone na gałęziach w kępkach po dwie, trzy
lub pięć sztuk, co pozwala rozróżnić gatunki
tych drzew, choć trafiają się i sosny o pojedynczych igłach.
Szyszki sosen są krótkie i pękate.
To przysmak wielu ssaków i ptaków.
Więcej o tym, co jeszcze pozyskujemy z roślin nagonasiennych, po orzeszku.
Drzewa iglaste stanowią dużą część drzewostanu klimatu umiarkowanego
czyli takiego, jaki panuje i w Polsce.
Oczyszczają powietrze i wzbogacają je w tlen
poprawiając mikroklimat w miejscach
gdzie rosną.
Stanowią też siedliska życia licznych gatunków
ptaków i ssaków, będąc dla nich źródłem
pożywienia i schronieniem.
Takie gatunki, jak kosodrzewina
umacniają górskie zbocza
chroniąc doliny przed lawinami i osuwiskami.
My wykorzystujemy ich drewno do produkcji
papieru, mebli, podłóg i elementów konstrukcyjnych, bez których nie byłoby domów.
To one są źródłem terpentyny, smoły, żywic
czy olejków eterycznych o pięknym zapachu.
Drzewo cedrowe nie tylko pięknie pachnie
ale do tego ma właściwości odstraszające mole.
Robi się więc niego szafy i komody.
Z iglastych pozyskuje się surowce do wyrobu
mydła, lakierów do paznokci, gumy oraz instrumentów muzycznych.
Zjadamy też je ze smakiem.
Można tu wspomnieć o orzeszkach pinii
czy araukarii.
Pożywne i bogate w witaminy są też młode pędy sosny czy świerka.
Wiele roślin nagonasiennych ma też znaczenie lecznicze.
Igły sosny i świerka wykorzystuje się w inhalacjach do leczenia kaszlu i bólu gardła
bo działają rozgrzewająco, przeciwzapalnie
niszczą mikroby i ułatwiają oddychanie.
Z kory cisu wytwarza się leki na raka.
Owoce jałowca wspomagają trawienie
a miłorząb ponoć poprawia pamięć.
Zmielone korzenie sagowca, po zaparzeniu
łagodzą reumatyzm, a nasiona
pomagają w nadciśnieniu.
Przed orzeszkiem opowiadałam o znaczeniu
roślin nagonasiennych w przyrodzie.
Wymieniłam tam również gatunki dla naszego kraju egzotyczne
jak miłorząb czy sagowiec.
Choć pochodzą z tej samej rodziny
nie przypominają one naszych iglaków.
Weźmy miłorząb.
Ma na gałęziach całkiem spore liście
ale czy wiesz, że to w zasadzie igły?
Igły, nie igły, ale zachowują się jak liście
bo na zimę opadają.
Co ciekawe, wśród dumnych posiadaczy igieł
Są też tacy, którzy swoje zrzucają co jesień
jakby byli brzozą czy kasztanowcem
zimą stoją po lasach zupełnie goli a na wiosnę... wypuszczają nowe igły.
Oprócz modrzewi postępują tak cypryśniki
oraz kilku ich mniej znanych, azjatyckich kuzynów: wyżłop, modrzewnik chiński i równie chińska metasekwoja.
Pamiętaj jednak, że większość nagonasiennych
określamy - nie bez powodu - mianem "wiecznie zielonych", bo ich igły albo liście nie opadają sezonowo, lecz pozostają na gałęziach przez kilka, a nawet kilkanaście lat.
Wiecznie zielone są nie tylko świerki, jodły
czy sosny, ale też cisy, cyprysy i popularne w przydomowych ogrodach tuje.
Na koniec wróćmy do nasion.
Nie zawsze kryją się w szyszkach.
U cisu, jałowca, czy przęśli
są otoczone kolorową osnówką.
U miłorzębu znajdujemy je w kulistych
śliwkopodobnych osłonkach.
To ułatwienia służące pozyskaniu
tragarzy dla nasion.
Smaczne osnówki są chętnie zjadane przez ptaki i ssaki, a niestrawione nasiona
lądują nieraz bardzo daleko od matecznej rośliny.
Jeśli uważnie oglądasz nasz film, bez trudu
odpowiesz: jakie organy kryją w sobie nasiona
u większości roślin nagonasiennych?
Jasne, szyszki!
To może jeszcze jedno pytanie.
Które z popularnych w naszym kraju drzew iglastych gubi igły na zimę?
Modrzew. Brawo!
Rośliny nagonasienne to głównie duże
wiecznie zielone drzewa i krzewy iglaste.
Można je spotkać we wszystkich strefach klimatycznych.
Rozmnażają się przez nasiona
które umieszczone są w szyszkach.
Ich męskie i żeńskie organy rozrodcze
mogą występować na jednym osobniku
albo na odrębnych
męskich i żeńskich egzemplarzach.
Zanim po obejrzeniu naszego filmu pójdziesz
szukać orzeszków pinii do pochrupania
zasubskrybuj nasz kanał, żeby wiedza o nagonasiennych nie uleciała Ci z wiatrem
jak ich pyłek.
Do zobaczenia na pistacja.tv
Ćwiczenia
Interaktywne ćwiczenia związane z tą wideolekcją.
Materiały dodatkowe
Inne zasoby do wykorzystania podczas zajęć z tego tematu.
.jpg){kind=link}
