Z tego filmu dowiesz się:

  • jakie jest środowisko życia, cechy morfologiczne oraz tryb życia skorupiaków, owadów i pajęczaków,
  • jakie cechy adaptacyjne umożliwiają stawonogom opanowanie różnych środowisk,
  • jakie są cechy wspólne przedstawicieli stawonogów,
  • jakie jest znaczenie stawonogów w przyrodzie i dla człowieka.

Podstawa programowa

Pobieranie materiałów

wideo ekran podsumowujący napisy

Licencja: cc-by-nc-sa.svg

Poniższe materiały są udostępnione na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej (https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/deed.pl). Możesz je wykorzystywać wyłącznie jako całość, bez rozdzielania ich na indywidualne elementy składowe. Zabronione jest wycinanie, pobieranie, modyfikowanie, edytowanie i zmienianie elementów składowych (np. grafik, tekstów, dźwięków, logotypów). Licencja CC BY-NC-SA 4.0 nie obejmuje wykorzystywania elementów składowych w utworach pochodnych. Jeśli chcesz wykorzystać ten materiał w swoim niekomercyjnym projekcie, nie zapomnij wymienić jego autorów: Pi-stacja / Katalyst Education.

Transkrypcja

Kliknij na zdanie, aby przewinąć wideo do tego miejsca.

Stawonogi są smaczne. Wiedzą to amatorzy krabów i krewetek ale na stoły trafia o wiele więcej przedstawicieli tej gromady. Świerszcze, mrówki, czy gąsienice, to świetne i tanie źródło białka, choć w naszej części świata wciąż niedoceniane. W Afryce dużą popularnością w kuchni cieszą się kuzyni jedwabnika. Ich gąsienice znane są ze szczególnie wysokiej zawartości żelaza. W suchej masie jest go od 31 do 77 mg na 100 g, podczas gdy wołowina zawiera zaledwie 6. Miejscowi jedzą te owady zarówno na surowo jak też gotowane, pieczone, czy suszone. Na anemię przekąska jak znalazł. Stawonogi. Stawo - nogi. Masz jakieś skojarzenie? Oczka wodne to niezły trop, bo wiele gatunków stawonogów żyje w środowisku wodnym. Bardziej uniwersalne jest jednak odniesienie do stawów, które sami mamy w rękach i nogach. Wszystkie stawonogi, a więc i rak, i mrówka i krocionóg, i kleszcz, i milion innych gatunków mają członowane, segmentowane kończyny z połączeniami stawowymi. To cecha charakterystyczna całej gromady. Oczywiście te nogi, nóżki, odnóża i wyrostki nogopodobne mogą się kompletnie różnić w zależności od rodzaju czy gatunku a także od funkcji, którą pełnią. Część jest przystosowana do poruszania się Podczas gdy inne służą na przykład do zdobywania i rozdrabniania pokarmu albo dźwigają narządy zmysłów, dzięki którym stawonóg odbiera informacje z otoczenia. Wszystkie nogi stawonogów mają jedną wspólną cechę: pokrywający je chitynowy szkielet, choć twardy na stawach mięknie i jest bardziej elastyczny. Tylko w ten sposób stawonogi mogą się przemieszczać i wykorzystywać swoje odnóża do wielu skomplikowanych działań. Przyjrzyjmy się po kolei nogom poszczególnych grup stawonogów. Zwierzęta te dzielimy na cztery podtypy: wije (między innymi stonogi i krocionogi) skorupiaki, jak raki, kraby i krewetki pajęczaki, w tym pająki, kleszcze, skorpiony i roztocza, i owady - wśród nich motyle, pszczoły mrówki czy chrząszcze. Wije mają jedną parę czułków, a liczba odnóży jest u nich zawsze większa niż 6 i może dochodzić nawet do ponad 750. Skorupiaki, jak raki czy kraby mają dwie pary czułków i 5 par odnóży krocznych oraz dodatkowo kilka par odnóży odwłokowych. Pajęczaki nie mają czułków. Posiadają cztery pary odnóży krocznych Owady dysponują jedną parą czułków i trzema parami odnóży krocznych. Dobrze. Wiemy już co nieco o nogach stawonogów. A czym jeszcze charakteryzuje się ta grupa zwierząt? Kolejną wspólną cechą wszystkich stawonogów jest zewnętrzny szkielet, który u wielu gatunków tworzy twardy pancerz. Szkielet zwany oskórkiem zbudowany jest z chityny. To twarda substancja, podobna w budowie do keratyny. Tej samej, z której zbudowane są nasze włosy i paznokcie. Chroni narządy wewnętrzne przed urazami mechanicznymi oraz przed wyschnięciem. Stanowi też miejsce przyczepu mięśni. Niektóre skorupiaki mają ten oskórek dodatkowo wysycony solami wapnia które wzmacniają jego twardość. Taki pancerz zewnętrzny to dobra ochrona ale uniemożliwia właścicielowi wzrost dlatego, żeby zwiększać swoje rozmiary stawonogi przechodzą tak zwaną wylinkę co najmniej raz w życiu. W trakcie wylinki stary oskórek jest zrzucany i zastępowany nowym, bardziej miękkim i nieco większym od poprzedniego. Zanim nowy stwardnieje zwierzę intensywnie rośnie. Wylinka to konieczność, ale też czas największej bezradności stawonogów. Szacuje się, że nawet 90% osobników ginie właśnie w okresie gdy jest pozbawione twardego pancerzyka. Z innych, wspólnych stawonogm cech można wymienić jeszcze dwubocznie symetryczne ciało, podzielone na segmenty. U owadów są trzy: głowa, tułów oraz odwłok. U skorupiaków i pajęczaków głowa i tułów są nieruchomo połączone tworząc głowotułów zaś u wijów brak wyraźnego podziału na tułów i odwłok. W zasadzie wszystkie stawonogi rozmnażają się z jaj, choć u niektórych jaja te dojrzewają w organizmie matki, a młode przychodzą na świat już jako miniatury dorosłych osobników. Są też na ogół rozdzielnopłciowe czyli do przedłużenia gatunku potrzebne są i samce, i samice. To wszędobylskie zwierzęta które opanowały wszystkie środowiska. Spotyka się je zarówno w wodzie jak i w powietrzu, na lądzie oraz w glebie. Od tropików po syberyjską tundrę. O każdej z głównych grup opowiem Ci w oddzielnej wideolekcji, bo są na tyle różnorodne i fascynujące że zasługują na swoje własne historie. Stawonogi to najliczniejsza gatunkowo grupa zwierząt na Ziemi. Dzielimy je na cztery grupy: wije, skorupiaki, pajęczaki i owady. Mają segmentowane ciało pokryte chitynowym pancerzem oraz członowate odnóża,które umożliwiają poruszanie się, dzięki elastycznym połączeniom stawowym. U owadów ciało jest podzielone na głowę, tułów i odwłok. U skorupiaków i pajęczaków na głowotułów i odwłok a u wijów na głowę i... resztę. Mam nadzieję, że teraz twoja wiedza o stawonogach jest już tak solidna jak pancerz kraba i będzie rosła bez potrzeby wylinki. Chcesz poznać bliżej tę gromadę zwierząt? Oglądaj inne nasze filmy z tej playlisty na pistacja.tv

Lista wszystkich autorów

Scenariusz: Angelika Apanowicz

Lektor: Dobrawa Szlachcikowska

Konsultacja: Małgorzata Załoga

Grafika podsumowania: Anna Bednarek

Materiały: Anna Bednarek

Kontrola jakości: Małgorzata Załoga

Napisy: Małgorzata Załoga, Раїса Скорик

Montaż: Anna Bednarek

Animacja: Anna Bednarek

Opracowanie dźwięku: Aleksander Margasiński

Produkcja:

Katalyst Education

Lista materiałów wykorzystanych w filmie:

Polina Tankilevitch (Licencja Pexels)
Pavel Danilyuk (Licencja Pexels)
CESAR A RAMIREZ V TRAPHITHO (Licencja Pexels)
Attila Oláh (Licencja Pexels)
Pressmaster (Licencja Pexels)
cottonbro (Licencja Pexels)
cottonbro (Licencja Pexels)
cottonbro (Licencja Pexels)
fauxels (Licencja Pexels)
Dmitry Varennikov (Licencja Pexels)
Taryn Elliott (Licencja Pexels)
Taryn Elliott (Licencja Pexels)
Taryn Elliott (Licencja Pexels)
Vanessa Loring (Licencja Pexels)
Ron Lach (Licencja Pexels)
RODNAE Productions (Licencja Pexels)
CESAR A RAMIREZ V TRAPHITHO (Licencja Pexels)
Andreia Luis (Licencja Pexels)
김 대정 (Licencja Pexels)
Dmitry Varennikov (Licencja Pexels)
Moiz Husein (Licencja Pexels)
Andrii Lobur (Licencja Pexels)
Sasha Noctu (Licencja Pexels)
Skyler Ewing (Licencja Pexels)
Britto M' Ezekia (Licencja Pexels)
suellen baker (Licencja Pexels)
Picture Squash (Licencja Pexels)
Kampus Production (Licencja Pexels)
Visually Us (Licencja Pexels)
leon labuschagne (Licencja Pexels)
Aarohi (Licencja Pixabay)
Pixabay (Licencja Pexels)
Pixabay (Licencja Pexels)
Pixabay (Licencja Pexels)
Pixabay (Licencja Pexels)
Pixabay (Licencja Pexels)
Pixabay (Licencja Pexels)
Pixabay (Licencja Pexels)
Michael Herren (Licencja Pexels)
Sergio Scandroglio (Licencja Pexels)
Andi Farruku (Licencja Pexels)
Sajjad Naqvi (Licencja Pexels)
Magda Ehlers (Licencja Pexels)
素材王国 Footage Kingdom (Licencja Pexels)
Olena Ilinska (Licencja Pexels)
Dave Clarke (Licencja Pexels)
Alan Henderson (CC BY 4.0)
Pawel Bieniewski (CC BY-SA 4.0)
Thomas Bresson (CC BY 3.0)
Mykola Rozhenko (CC BY-SA 4.0)
JackyR (Licencja Wolnej Dokumentacji GNU)
Louis Blythe (CC0)
SAplants (CC BY-SA 4.0)
AfroBrazilian (CC BY-SA 4.0)
freepik (Licencja Freepik)
Diyan Filio Bastian (CC BY-SA 4.0)
Diyan Filio Bastian (CC BY-SA 4.0)
entomart (publiczne zezwolenie)
entomart (publiczne zezwolenie)
Jon Glittenberg (CC BY-SA 4.0)
BlenderTimer (Licencja Pixabay)
Sputniktilt (CC BY-SA 3.0)
JEEC_Création (Licencja Pixabay)
adege (Licencja Pixabay)
Mikhail Nilov (Licencja Pexels)
freepik (Licencja Freepik)
freepik (Licencja Freepik)
freepik (Licencja Freepik)
brgfx (Licencja Freepik)
brgfx (Licencja Freepik)
brgfx (Licencja Freepik)
CreatedBySophistic8ed (Licencja Pixabay)
lilartsy (Licencja Pexels)
Why Steve (Licencja Pexels)
David Hablützel (Licencja Pexels)
Pixabay (Licencja Pixabay)
The Instagrapher (Licencja Pexels)
Basile Morin (CC BY-SA 4.0)
Dinesh Valke (CC BY-SA 2.0)
Michael Dulitz (CC BY-SA 3.0)
Erik Karits (Licencja Pexels)
Joydeep (CC BY-SA 3.0)

Licencja:

Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej

cc-by-nc-sa.svg