Z tego filmu dowiesz się:

  • jaka jest różnorodność środowisk życia i cech morfologicznych ssaków,
  • jakie są przystosowania ssaków do życia w różnych środowiskach,
  • jakie cechy odpowiadają za to, że ssaki są stałocieplne.

Podstawa programowa

Pobieranie materiałów

wideo ekran podsumowujący napisy

Licencja: cc-by-nc-sa.svg

Poniższe materiały są udostępnione na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej (https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/deed.pl). Możesz je wykorzystywać wyłącznie jako całość, bez rozdzielania ich na indywidualne elementy składowe. Zabronione jest wycinanie, pobieranie, modyfikowanie, edytowanie i zmienianie elementów składowych (np. grafik, tekstów, dźwięków, logotypów). Licencja CC BY-NC-SA 4.0 nie obejmuje wykorzystywania elementów składowych w utworach pochodnych. Jeśli chcesz wykorzystać ten materiał w swoim niekomercyjnym projekcie, nie zapomnij wymienić jego autorów: Pi-stacja / Katalyst Education.

Transkrypcja

Kliknij na zdanie, aby przewinąć wideo do tego miejsca.

Co przychodzi Ci do głowy na hasło jadowite zwierzę? Wąż, skorpion, a może szerszeń? Masz rację, ale czy wiesz że przedstawiciele naszej gromady, ssaki też bywają jadowite? Weźmy dziobaka. Nie dość że łamie ssacze reguły bo ma dziób i składa jaja to jeszcze walczy jadem. W zasadzie robią tak tylko samce dziobaków które wykorzystują ostrogi u tylnych łap by wstrzykiwać jad rywalom o ładną samicę. Ale człowiek też może przypadkowo oberwać. A choć dziobakowa trucizna nie uśmierci zdrowego dorosłego, podobno nielicho boli. W Polsce też możemy się pochwalić jadowitymi ssakami. To rzęsorki. Rzeczek i mniejszy, maleńcy kuzyni ryjówek którzy toksyczną śliną paraliżują zdobycz głównie owady, ślimaki i małe rybki. Czy ich ślina szkodzi człowiekowi? Nie wiadomo, bo rzęsorki nie porywają się z zębami na tak olbrzymią ofiarę. I kudłate i łaciate, pręgowane i skrzydlate, te co skaczą i fruwają. Tak brzmiał zwiastun niezwykle kiedyś popularnego programu o zwierzętach. Świetnie obrazuje on to co chce Ci dziś pokazać w tym filmie. Różnorodność świata ssaków. Ta gromada liczy ponad 5000 gatunków. Są wśród nich i kudłate jak niedźwiedzie, lamy czy ryjówki i na oko zupełnie bezwłose jak wieloryby czy golce. Są jednobarwne, łaciate, pasiaste i prążkowane. Są ogromne, jak wieloryby czy słonie i maleńkie, jak należące do torbaczy pałaneczki gruboogonowe czy ważące 2 gramy świnionosy malutkie najmniejsze z nietoperzy. Są takie, które żyją pod ziemią biegają po lądzie, pływają w wodzie a nawet latają w powietrzu. Co je łączy? O tym po orzeszku. Jedna z najbardziej charakterystycznych cech tej gromady zwierząt zawarta jest w jej nazwie. Ssaki. Ssak to ktoś, kto ssie. Co ssie, spytasz? Mleko wytworzone w gruczołach mlecznych jego matki. Chodzi o sposób karmienia potomstwa. Każdy ssak za młodu ssie mleko ale wypadałoby tu uściślić. Prawie każdy. Ssaki jajorodne czyli dziobaki i kolczatki mają co prawda gruczoły mleczne i wytwarzają mleko, ale nie mają sutków z których można by to mleko ssać. Małe dziobaki i kolczatki mogą więc mleko tylko zlizywać z matczynej sierści. Co jeszcze jest typowo ssaczą cechą? Sierść. Choć widząc delfina albo golca trudno dostrzec na ich ciele jakiś włosek. Wierz mi, nawet one miewają na jakimś etapie rozwoju sierść. Nie bez powodu. Włosy chronią skórę przed urazami i oparzeniami słonecznymi. Dają kamuflaż, mogą służyć jako czujniki dotyku. Przykładem kocie wibrysy zwane popularnie wąsami. Pomagają też utrzymać stałą ciepłotę ciała. Kolejną cechę wszystkich ssaków. Cecha ta zdecydowała w dużym stopniu o sukcesie ewolucyjnym ssaków a także ptaków, które również je mają. Chociaż utrzymywanie stałej temperatury ciała pochłania dużo energii pozwala na utrzymanie wysokiego poziomu aktywności bez względu na warunki panujące w środowisku. Choćby na zewnątrz panowały tropikalne upały albo arktyczne mrozy wnętrze ssaczego ciała zwykle zachowuje stałą temperaturę. Na ogół między 34, a 40 stopni Celsjusza. Zależnie od gatunku. U człowieka umowne 36,6 stopni Celsjusza. Właściciele psów i kotów wiedzą że mogą się ogrzać, przytulając do pupila. Temperatura ciała psa to około 38,6 stopnia Celsjusza a kota nawet ponad 39 stopni Celsjusza. Z kolei torbacze czy leniwce są chłodne. Ich ciała mają około 30 stopni Celsjusza. Wynika to z tego, że mechanizmy utrzymywania stałej temperatury nie są u nich tak sprawne jak u innych ssaków. Ssaki bezwłose chronią się przed zimnem warstwą podskórnego tłuszczu albo jak ludzie modyfikują swoje otoczenie tak by mieć ciepło. Budują w tym celu domy. Górną granicą temperatury wnętrza ssaczego ciała jest około 42 stopni Celsjusza. W utrzymaniu temperatury poniżej tego niebezpiecznego poziomu gdy na zewnątrz upał pomagają gruczoły potowe. Pod odparowuje obniżając temperaturę ciała. O tym, dlaczego tak się dzieje mówimy w naszych filmach z fizyki. Jak jednak pamiętasz, sierść izoluje więc pot nie miałby jak odparować ze skóry. Dlatego większość zwierząt ma gruczoły potowe tylko tam gdzie nie mają włosów. Na przykład psy i koty na opuszkach łap i w okolicach intymnych. Zarośnięci przedstawiciele naszej gromady chłodzą się inaczej. Szukają wody w której mogliby się zanurzyć. Zieją albo liżą sierść. Wilgotna ślina paruje wtedy z powierzchni sierści nie musząc się przez nią przebijać jak pot ze skóry. Trzecią unikalną cechą ssaków jest coś czego nie dostrzegamy na pierwszy rzut oka. Wszyscy przedstawiciele tej gromady mają w uchu trzy kosteczki słuchowe jak my. Więcej o budowie ucha na przykładzie tego ludzkiego możesz się dowiedzieć z innych naszych filmów. Poza tym większość ssaków tylko raz wymienia uzębienie. My ludzie jesteśmy tego dobrym przykładem. W dzieciństwie mamy zęby mleczne które, gdy dorastamy wypadają. I są wymieniane na stały garnitur który zwłaszcza przed rozwojem stomatologii i protetyki musiał nam wystarczyć już do końca życia. Możemy tylko pozazdrościć słoniom kangurom i manatom, które są wyjątkiem od tej ssaczej reguły. U nich zęby są wymieniane w miarę zużywania się przez całe życie. Z kolei wieloryby fiszbinowe, mrówkojady szczerbaki i stekowce zębów nie mają w ogóle z racji specyficznej diety. Ciekawą ssaczą cechą jest też tendencja do nocnego trybu życia. To zapewne spuścizna po pierwszych przodkach. Niewielkich owadożernych zwierzętach które musiały chować się przed wielkimi gadami i wychodziły tylko nocą gdy zmiennocieplne olbrzymy były mniej aktywne. Stałocieplność pozwalała żerować gdy konkurencja śpi. Do dziś wiele ssaków ceni sobie ciemności. Dzięki wielkim oczom mogą widzieć otoczenie a pożywienie wyczuwają głównie węchem albo słuchem. Najlepszym przykładem wykorzystania tego ostatniego zmysłu są nietoperze. Wykształciły w uszach swoisty radar dzięki któremu w kompletnych ciemnościach lokalizują ćmę z kilkudziesięciu metrów i w pogoni za nią nie wpadną na żadną gałąź. Polując nocą mają też mniejszą konkurencję o pożywienie bo ptaki w większości żerują za dnia. Sporo opowiadaliśmy o cechach wspólnych ssaków. Czas sprawdzić Twoją uważność. Wymień trzy cechy charakterystyczne wyłącznie dla tej gromady zwierząt. To sierść, karmienie młodych mlekiem i trzy kosteczki słuchowe w uchu. To powiedz jeszcze jak ssaki chronią się przed chłodem? Stroszą sierść, gromadzą grubą warstwę tłuszczu pod skórą oraz budują schronienia. Ssaki to grupa zwierząt bardzo zróżnicowana pod względem budowy, środowiska życia oraz rodzaju i sposobów zdobywania pokarmu. Wspólne cechy ssaków to obecność sierści karmienie młodych mlekiem matki stałocieplność, obecność trzech kosteczek słuchowych w uchu uzębienie mleczne i stałe. Na dzisiaj to już wszystko. Obejrzyj pozostałe filmy z tej playlisty a po więcej materiałów zajrzyj na naszą stronę pi-stacja.tv

Lista wszystkich autorów

Scenariusz: Małgorzata Załoga

Lektor: Weronika Brzezińska

Konsultacja: Angelika Apanowicz

Grafika podsumowania: Patrycja Ostrowska

Materiały: Patrycja Ostrowska, Weronika Brzezińska, Magda Adamska

Kontrola jakości: Małgorzata Załoga

Napisy: Klaudia Abdeltawab, Анна Альохіна

Montaż: Patrycja Ostrowska, Weronika Brzezińska

Opracowanie dźwięku: Aleksander Margasiński

Produkcja:

Katalyst Education

Lista materiałów wykorzystanych w filmie:

NickyPe (Licencja Pixabay)
NickyPe (Licencja Pixabay)
NickyPe (Licencja Pixabay)
NickyPe (Licencja Pixabay)
NickyPe (Licencja Pixabay)
NickyPe (Licencja Pixabay)
Vimeo-Free-Videos (Licencja Pixabay)
mds524680 (Licencja Pixabay)
Didasteph i inni (CC BY-SA 3.0)
Catching The Eye (CC BY 2.0)
Emrah Aktas (Licencja Pixabay)
MART PRODUCTION (Licencja Pexels)
Vaishak Shanbhag (Licencja Pexels)
TheOtherBen (Licencja Pixabay)
BundabergNow (CC BY 4.0)
Gregory Ross (CC BY)
Kelly L (Licencja Pexels)
Zlatin Georgiev (Licencja Pexels)
Boys in Bristol Photography (Licencja Pexels)
Pixabay (CC0)
TheSingingMice (CC BY 3.0)
Tolmachev_Alexander (Licencja Pixabay)
Ben Falk (CC BY)
Vikipedia (CC BY)
Drew Rendall / BMC Biology (CC BY)
Kelly L (Licencja Pexels)
macrovector (Licencja Freepik)
Shah Janah (Licencja Pexels)
Adrien JACTA (Licencja Pexels)
Zlatin Georgiev (Licencja Pexels)
Freepik (Licencja Freepik)
Tima Miroshnichenko (Licencja Pexels)
Anthony (Licencja Pexels)
Donald Martinez (Licencja Pexels)
studiogstock (Licencja Freepik)
freepik (Licencja Freepik)
Michal Marek (Licencja Pexels)
Yaroslav Shuraev (Licencja Pexels)
Ruvim Miksanskiy (Licencja Pexels)
Artem Podrez (Licencja Pexels)
KoolShooters (Licencja Pexels)
Anna Shvets (Licencja Pexels)
Yan Krukov (Licencja Pexels)
Marc Espejo (Licencja Pexels)
Karolina Grabowska (Licencja Pexels)
Smithsonian's National Zoo (CC BY)
Tima Miroshnichenko (Licencja Pexels)
Anna Shvets (Licencja Pexels)
Taryn Elliott (Licencja Pexels)
Pixabay (Licencja Pexels)
Ketut Subiyanto (Licencja Pexels)
cottonbro (Licencja Pexels)
Steven HAuse (Licencja Pexels)
Mulemwa Lubinda (Licencja Pexels)
Mikhail Nilov (Licencja Pexels)
Cup of Couple (Licencja Pexels)
Pressmaster (Licencja Pexels)
Ricardo Esquivel (Licencja Pexels)
KoolShooters (Licencja Pexels)
Mikhail Nilov (Licencja Pexels)
Daisy Anderson (Licencja Pexels)
Wolfgang Langer (Licencja Pexels)
Cedric Fauntleroy (Licencja Pexels)
Karolina Grabowska (Licencja Pexels)
Nicky Pe (Licencja Pexels)
SHVETS production (Licencja Pexels)
Magda Ehlers (Licencja Pexels)
Nicky Pe (Licencja Pexels)
Dolovis (Domena publiczna)
brgfx (Licencja Freepik)
freepik (Licencja Freepik)
brgfx (Licencja Freepik)
brgfx (Licencja Freepik)
brgfx (Licencja Freepik)
pikisuperstar (Licencja Freepik)
brgfx (Licencja Freepik)
brgfx (Licencja Freepik)
Ivan Samkov (Licencja Pexels)
brgfx (licencja Freepik)
Freepik (Licencja Flaticon)
Freepik (Licencja Flaticon)
Freepik (Licencja Flaticon)
Freepik (Licencja Flaticon)
Freepik (Licencja Flaticon)

Licencja:

Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej

cc-by-nc-sa.svg