Próbny egzamin ósmoklasisty 2024: Pobierz nowy arkusz

- Matematyka
- Fizyka
- Chemia
- Biologia
- Technika
- Przyroda
Egzaminy
- Ósmoklasiści
- Maturzyści
Inspiracje
Współpraca
FAQ
Pi-stacja Україна

Fundacja Katalyst Education, twórca Pi-stacji, jest organizacją pożytku publicznego. Możesz wesprzeć nas przekazując swój 1,5% podatku lub darowiznę. WPŁAĆ KRS:0000558853

Higiena układu nerwowego

Regulacja nerwowo-hormonalna

Ośrodkowy układ nerwowy 10:13
Obwodowy układ nerwowy 08:45
Łuk odruchowy 07:12
Układ autonomiczny 07:04
Higiena układu nerwowego 10:00
Gruczoły dokrewne i działanie hormonów 09:00
Choroby układu dokrewnego 07:40

Google Classroom Microsoft Teams

Newsletter

Z tego filmu dowiesz się:

jakie są sposoby radzenia sobie ze stresem,
jak substancje psychoaktywne wpływają na układ nerwowy,
czym jest nerwica, depresja oraz uzależnienie,
jakie mogą być skutki nadużywania kofeiny i leków.

Podstawa programowa

Pobieranie materiałów

wideo ekran podsumowujący napisy

Licencja:

Poniższe materiały są udostępnione na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej (https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/deed.pl). Możesz je wykorzystywać wyłącznie jako całość, bez rozdzielania ich na indywidualne elementy składowe. Zabronione jest wycinanie, pobieranie, modyfikowanie, edytowanie i zmienianie elementów składowych (np. grafik, tekstów, dźwięków, logotypów). Licencja CC BY-NC-SA 4.0 nie obejmuje wykorzystywania elementów składowych w utworach pochodnych. Jeśli chcesz wykorzystać ten materiał w swoim niekomercyjnym projekcie, nie zapomnij wymienić jego autorów: Pi-stacja / Katalyst Education.

Transkrypcja

Kliknij na zdanie, aby przewinąć wideo do tego miejsca.

Konia z rzędem temu kto wyliczy wszystkie powiedzenia dotyczące nerwów. Nerwy można mieć stalowe, żelazne albo chociaż jak postronki czyli mocne, odporne. Wtedy o wiele łatwiej trzymać je na wodzy czyli nie dać się wyprowadzić z równowagi nawet, gdy ktoś celowo nam je szarpie albo na nich gra. Gorzej, gdy ktoś ma nerwy na wierzchu. To znaczy, że jest wrażliwy, emocjonalny. Bywa wtedy kłębkiem nerwów i mogą go one ponieść a nawet wybucha gniewem albo płaczem. Jak widać z nerwami nie ma żartów. Jak on nie dbać? Dowiesz się w tej lekcji. W innych filmach tej playlisty opowiadaliśmy o nerwach o tym jak są zbudowane, jak działają i jak wzajemnie na siebie wpływają. Na działanie naszego układu nerwowego mają jednak wpływ nie tylko poszczególne jego części ale i to, co się dzieje poza nim. Hałas, przegrzanie, zadymienie nadmierny wysiłek, to tylko przykłady czynników stresowych które źle wpływają na jego funkcjonowanie. Jak chronić nerwy? Unikaj hałasu, a gdy to niemożliwe staraj się znaleźć czas na przebywanie w ciszy na przykład w parku gdzie słychać głównie śpiew ptaków i inne dźwięki natury. Masz jakiś ulubiony sposób na odprężenie? Stosuj go jak często się da. Może to być słuchanie muzyki bieganie albo układanie puzzli. Eksperci polecają by osoby pracujące głównie umysłowo a tu zalicza się i uczniów resetowały swój układ nerwowy aktywnością fizyczną. I na odwrót. Ktoś, kto spędza całe dnie pracując fizycznie na przykład na budowie chętnie wycisza nerwy na przykład słuchając muzyki albo czytając książkę. Na stres pomagają też inne aktywności takie jak medytacja czy joga. Poprzez odpowiednie ćwiczenia i naukę oddychania można przywrócić zachwianą równowagę między pobudzeniem a hamowaniem układu nerwowego. W funkcjonowaniu naszego mózgu niezwykle ważną rolę odgrywa sen. Przesypiamy niemal 1/3 życia. Warto więc dowiedzieć się po co. Sen to nie tylko czas regeneracji tkanek a u osób młodych także ich wzrostu. Gdy śnimy, dochodzi też do konsolidacji śladów pamięciowych czyli po prostu do zapamiętywania tego czego nauczyliśmy się poprzedniego dnia. Gdy przez dłuższy czas niedosypiamy spada koncentracja i gorzej przyswajamy informacje. Wzrasta ciśnienie krwi i ryzyko chorób serca a także cukrzycy i depresji. Zbyt krótki sen sprzyja też otyłości. Nastolatki mają ze snem dodatkowy problem bo zwykle senność przychodzi do nich późno po 23:00, a wstać do szkoły muszą nawet przed 7:00. Zalecane 8 do 10 godzin nocnego wypoczynku nijak się w tym przedziale nie chce zmieścić. Tym bardziej warto zadbać o jakość snu. To jedyna opcja żeby nie spóźniać się na lekcje. Chcesz dobrze spać? Staraj się chodzić do łóżka codziennie mniej więcej o tej samej porze. Nie zasypiaj ze smartfonem czy komputerem do poduszki. Wydzielane przez te urządzenia niebieskie światło zaburza rytm snu i czuwania sprawia, że zasnąć jest trudniej a wybudzić się przedwcześnie łatwiej. Niewskazane są też intensywne ćwiczenia wieczorem. Pobudzają ciało i trudniej przestawić mu się w tryb odpoczynku. Jogging lepiej przełożyć na rano. Lubisz napoje energetyczne? Nie pij ich przynajmniej 3 godziny przed snem. Zawarta w nich kofeina czasowo blokuje nadejście senności i zaburza prawidłowy rytm snu i czuwania. Jak jeszcze działa na nerwy dowiesz się po przerwie na orzeszka. Kofeina działa pobudzająco na układ nerwowy i może czasowo poprawiać przyswajanie informacji ale jej efekty są gorsze od porządnie przespanej nocy. Do tego ma nieprzyjemne efekty uboczne w postaci drżenia rąk, palpitacji serca i trudności w skupieniu uwagi. Zresztą nasz układ nerwowy źle znosi zewnętrzne, chemiczne interwencje. Weźmy na przykład nikotynę. Ta prowadzi do wyrzutu hormonów stresu a przez to do nadciśnienia, zawałów i zaburzeń rytmu serca. Nie wspominając już o uzależnieniu od jej działania. Zresztą prawie nigdy nie występuje sama lecz w towarzystwie około 7000 związków chemicznych zawartych wraz z nią w dymie tytoniowym, z których wiele jest na przykład rakotwórczych. Chemiczne koktajle o słabo poznanym składzie tworzą też dopalacze czyli substytuty narkotyków. Ich działanie na nasze nerwy to prawdziwa rosyjska ruletka. Zależnie od składu, mogą bowiem działać pobudzająco, rozluźniająco wpływać na równowagę, motorykę jelit i wiele innych układów w naszym ciele. Za każdym razem jest to jednak działanie toksyczne o niewiadomych skutkach. Zatrute takimi chemikaliami komórki nerwowe często bezpowrotnie giną podobnie jak połączenia między nimi. Stąd u zażywających dopalacze luki w pamięci, problemy z koncentracją trawieniem czy nerkami. Mamy też absolutnie legalną choć nie dla nieletnich chemiczną truciznę dla nerwów. To alkohol, który w stężonej postaci i w zastrzykach jest nawet wykorzystywany do leczenia przewlekłego bólu poprzez trwałe zniszczenie przewodzących go włókien nerwowych. W postaci doustnej działa mniej spektakularnie ale długotrwałe nadużywanie też skutecznie niszczy zakończenia nerwowe wywołując zaburzenia czucia pogorszenie równowagi i koordynacji ruchów i to nie tylko w trakcie spożywania bolesne skurcze i zaniki mięśni obrzęki nóg i impotencję. Osobną półkę w dziale substancji wpływających na działanie układu nerwowego zajmują związki chemiczne używane jako doping w sporcie. Są takie, które generalnie szkodzą choć na krótką metę mogą poprawić sportowe wyniki. Na przykład sterydy anaboliczne. Wywołują one przyrost masy mięśniowej więc wzmacniają siłę ale nie zwiększają wytrzymałości ścięgien przez co zwiększają ryzyko kontuzji. Poza tym dla komórek nerwowych są toksyczne i inicjują ich programowaną śmierć. Zmieniają też proporcje hormonów w mózgu doprowadzając do zmian w zachowaniu. Agresji, zmienności nastrojów i braku kontroli. Wśród substancji używanych w dopingu znajdziemy jednak i takie które w jednym sporcie są niedozwolone, a w innym nawet się ich nie bada bo nie dawałyby zawodnikom przewagi. Weźmy używane w chorobach serca betablokery. Ich zadaniem jest uspokajanie i wyrównywanie rytmu serca. Dlatego na nic są w sportach szybkościowych za to zakazane są na przykład w łucznictwie czy strzelectwie bo znoszą fizyczny objaw stresu jakim jest przyspieszone tętno a przez to sprawiają że ręka jest pewniejsza i nie drży przy strzale. Skomplikowane? I owszem. Dlatego lepiej nie przyjmować żadnych substancji, które mogą wpływać na Twój układ nerwowy a nie zostały Ci zapisane przez lekarza. Chcesz aby Twój układ nerwowy działał sprawnie i bez niespodzianek? Nie zaskakuj go niefizjologicznymi pobudzaczami i uspokajaczami. Nie nadwyrężaj brakiem snu i odpoczynku i nie stresuj stresem. By poprawić jego wydajność postaw na naturę. Gdy chcesz coś zapamiętać ważna jest motywacja niekoniecznie zdanie klasówki ale i to pomaga. I koncentracja. Pomaga kilkukrotnie powtórzenie i skojarzenie z czymś ciekawym a nietypowym. Naucz się relaksować. Mózg jest jak silnik. Po wielu godzinach intensywnej pracy męczy się i przegrzewa. Skup się przez kilka minut na powolnym głębokim oddychaniu. Posłuchaj spokojnej muzyki albo ciszy. Zadbaj o pożywienie dla mózgu. Magnez, kwasy omega-3 czy witaminy. Gdzie je znaleźć opowiadamy w playliście o układzie pokarmowym. Nie zapominaj o nawadnianiu. Mózg to niemal w osiemdziesięciu procentach woda. Nie daj mu wyschnąć. Dbaj o swoje nerwy poprzez zdrowy sen codzienną dawkę ruchu właściwe odżywianie, unikanie hałasu. Alkohol, narkotyki, dopalacze, nikotyna a czasami i leki, wywierają negatywny wpływ na układ nerwowy. Daj układowi nerwowemu odpocząć w dopasowany do Ciebie sposób. Relaksuj się na przykład biegając słuchając muzyki albo ćwicząc jogę. Wiesz już jak dbać o swój układ nerwowy. Więcej o nim dowiesz się z innych filmów tej playlisty.

Lista wszystkich autorów

Scenariusz: Małgorzata Załoga

Lektor: Dobrawa Szlachcikowska

Konsultacja: Anna Suska, Angelika Apanowicz

Grafika podsumowania: Dobrawa Szlachcikowska

Materiały: Dobrawa Szlachcikowska, Magdalena Adamska

Kontrola jakości: Angelika Apanowicz, Małgorzata Załoga

Napisy: Klaudia Abdeltawab, Анна Альохіна

Montaż: Dobrawa Szlachcikowska

Opracowanie dźwięku: Aleksander Margasiński

Produkcja:

Lista materiałów wykorzystanych w filmie:

Licencja:

Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej

Pi-stacja jest otwartym zasobem edukacyjnym stworzonym przez fundację Katalyst Education, który realizuje Cele Zrównoważonego Rozwoju ONZ: 4. Dobra Jakość Edukacji oraz 10. Mniej Nierówności.

O projekcie
Ile kosztuje Pi-stacja?
Często zadawane pytania

Kontakt
Zapisz się na newsletter
Współpracuj z nami
Zobacz, jak możesz nam pomóc

Fundacja Katalyst Education
Polityka prywatności