Próbny egzamin ósmoklasisty 2024: Pobierz nowy arkusz

- Matematyka
- Fizyka
- Chemia
- Biologia
- Technika
- Przyroda
Egzaminy
- Ósmoklasiści
- Maturzyści
Inspiracje
Współpraca
FAQ
Pi-stacja Україна

Fundacja Katalyst Education, twórca Pi-stacji, jest organizacją pożytku publicznego. Możesz wesprzeć nas przekazując swój 1,5% podatku lub darowiznę. WPŁAĆ KRS:0000558853

Homeostaza, równowaga w organizmie

Homeostaza

Komórka, tkanka, narząd, układ 08:15
Homeostaza, równowaga w organizmie 09:54
Choroby jako zaburzenia homeostazy 08:05
Działanie leków 08:52

Google Classroom Microsoft Teams

Newsletter

Z tego filmu dowiesz się:

co to jest homeostaza,
jak poszczególne układy narządów współdziałają w utrzymaniu parametrów środowiska wewnętrznego na określonym poziomie,
jakie mechanizmy utrzymują w dynamicznej równowadze temperaturę, poziom glukozy we krwi, ilość wody w organizmie.

Podstawa programowa

Pobieranie materiałów

wideo ekran podsumowujący napisy

Licencja:

Poniższe materiały są udostępnione na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej (https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/deed.pl). Możesz je wykorzystywać wyłącznie jako całość, bez rozdzielania ich na indywidualne elementy składowe. Zabronione jest wycinanie, pobieranie, modyfikowanie, edytowanie i zmienianie elementów składowych (np. grafik, tekstów, dźwięków, logotypów). Licencja CC BY-NC-SA 4.0 nie obejmuje wykorzystywania elementów składowych w utworach pochodnych. Jeśli chcesz wykorzystać ten materiał w swoim niekomercyjnym projekcie, nie zapomnij wymienić jego autorów: Pi-stacja / Katalyst Education.

Transkrypcja

Kliknij na zdanie, aby przewinąć wideo do tego miejsca.

Triki wykonywane na slackline czyli taśmie zawieszonej na wysokości kilkunastu centymetrów do ponad tysiąca metrów nad ziemią zapierają dech w piersiach. Amatorzy tej dyscypliny wykazują się niewiarygodną zręcznością w utrzymywaniu równowagi na wąskiej elastycznej taśmie. Skoki, salta, zmiany kierunku nic nie jest w stanie ich z niej wytrącić. Takim fantastycznym slacklinerem jest Twoje ciało. Wykazuje iście nadziemskie umiejętności w utrzymywaniu wewnętrznej równowagi choć są to głównie akrobacje chemiczne. O tym, jak utrzymać równowagę zwaną homeostazą opowiem Ci w tej lekcji. Na pewno zdarzyło Ci się chodzić po wysokim murku i wiesz, że trzeba się starać żeby podczas takiego spaceru utrzymać równowagę i nie spaść. Tym to trudniejsze, im murek jest węższy. Z drugiej strony, jeśli nawet spadniesz w większości przypadków po prostu otrzepiesz się, wrócisz na murek i będziesz kontynuować wędrówkę do celu. Teraz wyobraź sobie, że Twoje ciało cały czas wędruje po takim wąziutkim murku i do tego nie ma spokoju, bo co i raz coś je szturchnie, popchnie, wystraszy albo podstawi nogę. A ono nie daje się wytrącić z równowagi tylko dzielnie idzie dalej choć czasem mocno się zachwieje. W tym filmie poznasz najważniejsze funkcje wymagające utrzymania kruchej metabolicznej równowagi i mechanizmy które to umożliwiają. Zacznijmy od z pozoru prostej rzeczy temperatury ciała. Pewnie wiesz, że u zdrowych ludzi wynosi ona mniej więcej 36,6 stopnia Celsjusza. W przeciwieństwie do wielu organizmów nazywanych zmiennocieplnymi których temperatura zmienia się wraz z temperaturą otoczenia my mamy założony we wnętrzu taki termostat który utrzymuje ją w wąskim zakresie: między 36,5 stopnia Celsjusza a 37,4 stopnia Celsjusza. Niezależnie od tego czy na zewnątrz upał, czy mróz. Trochę tak, jak klimatyzacja utrzymuje temperaturę pomieszczeń podgrzewając je lub chłodząc zależnie od tego, co za oknem. Nasz termostat mieści się w pniu mózgu. Gdy docierająca do niego krew robi się zbyt zimna czyli poniżej 36 stopni Celsjusza uruchamia procedurę dogrzewania. Po pierwsze, przestajemy się pocić. Po drugie, naczynia krwionośne w skórze i najbardziej wystających częściach ciała kurczą się, utrudniając schładzanie krwi. Po trzecie, do mięśni wysyłany jest sygnał „kurcz się”. W efekcie my drżymy z zimna ale pracujące mięśnie wytwarzają dodatkowe ciepło. Odwrotnie jest, gdy termostat wyczuwa nadmiar ciepła też pochodzący z dopływającej do niego krwi. Wtedy gruczoły potowe zaczynają działać na pełnych obrotach schładzając skórę a naczynia krwionośne skóry rozkurczają się płynie przez nie więcej krwi która łatwiej się schładza także dzięki obecności potu. Ten mechanizm możesz zaobserwować gdy leżysz latem na rozgrzanej plaży a jeszcze szybciej, gdy w takich warunkach na przykład grasz w piłkę plażową. Pamiętasz, że pracujące mięśnie generują ciepło? Utrzymanie temperatury ciała jest ważne bo po obu stronach naszego fizjologicznego murka czyhają śmiertelne zagrożenia. Już 5 stopni powyżej punktu równowagi dochodzi do denaturacji białek. To zagadnienie poznasz na naszych lekcjach chemii. Czyli prosto mówiąc nasze tkanki zaczynają się gotować. W drugą stronę jesteśmy jeszcze mniej tolerancyjni. Już spadek temperatury ciała poniżej 35 stopni Celsjusza wywołuje objawy hipotermii takie jak dreszcze, zawroty głowy uczucie przejmującego zimna. Przy 32 stopniach pojawiają się bóle dłoni i stóp z zimna zaburzenia mowy, dezorientacja i sztywność mięśni a człowiek swoim zachowaniem przypomina pijanego. Poniżej 28 stopni Celsjusza na ogół dochodzi do śmierci przez zatrzymanie akcji serca. Wróćmy na chwilę do termoregulacji i pocenia się. To dzięki potowi możemy schładzać ciało nawet, gdy temperatura na zewnątrz jest wyższa niż 36 stopni Celsjusza. Warunkiem jest odpowiednia niska wilgotność ale to już temat na inny film. Wiadomo, że latem w trakcie wysiłku człowiek może tracić z potem nawet litr wody na godzinę. A gdy i wysiłek i upał są ekstremalne ta utrata może przekraczać 2 litry na godzinę. To dużo, zważywszy że przeciętnie tracimy 1,2 litra w dobę i to już biorąc pod uwagę wodę w moczu i kale. Skąd tyle brać skoro w naszych żyłach krąży na ogół niewiele więcej niż 5 litrów krwi a połowa z tego nawet nie jest płynna? Z tkanek. W końcu przynajmniej w połowie składamy się z wody. Tak się jednak składa że jest ona niezbędna w środku. Już utrata 1% wody wewnątrzkomórkowej wywołuje silne pragnienie suchość w ustach i utrudnienie połykania. Jeśli nie nadążymy z uzupełnieniem strat czyli niewystarczająco dużo pijemy nerki zmniejszają wytwarzanie moczu przez co nie mogą usuwać toksyn z organizmu. Zaczynamy się zatruwać od środka. Pojawia się gorączka i zaburzenia elektrolitowe spada objętość osocza i dopływ krwi do skóry choć rośnie tętno. Przez to przestajemy się pocić a temperatura ciała gwałtownie wzrasta prowadząc do wstrząsu. Nerki przestają pracować gdy stracimy z potem ponad 4 litry wody i elektrolitów. Utrata 12-15 litrów wody prowadzi do śmierci nawet wcześniej zdrowych dorosłych w pełni sił. Dlatego tak ważne jest żeby w upalne dni pić dużo wody i niesłodzonych napojów. Nawet wtedy gdy już nie odczuwamy pragnienia. Pamiętaj, gdy się silnie pocisz musisz wypijać przynajmniej litr w godzinę. Podziękują Ci za to także twoje nerki. Opowiadamy o nich w innym filmie. Bo dzięki wypitym płynom mogą skutecznie usuwać z ciała toksyny. O tym dowiesz się gdy schrupiesz orzeszka. Nerki oczyszczają organizm i zapewniają równowagę wodno–elektrolitową. Gdy pewnych substancji jest w organizmie za dużo w nerkach przeważają procesy filtracji czyli ich usuwania do moczu. Gdy za mało intensywniej przebiega odzyskiwanie danego składnika z kanalika nerkowego do osocza krwi. Tak dzieje się z elektrolitami takimi jak sód i potas które są wychwytywane lub wydalane zależnie od ich stężenia. Wszystko po to, by we krwi zawsze było ich tyle, ile potrzeba ani mniej, ani więcej. By skutecznie wydalać toksyny trzeba je rozpuścić. Nerki potrzebują wody jak płuca powietrza. Najmniejsza ilość potrzebna do w miarę skutecznego usunięcia zbędnych substancji to około 600 militrów na dobę. Biorąc pod uwagę że część z tego, co wypijamy tracimy z potem część jest wychuchiwana z płuc jako para wodna a część ląduje w stolcu trzeba codziennie wlać w siebie jakieś półtora litra czyli dużą butelkę mineralnej. Pamiętaj, że sporą część z tego zapewne zjadasz. W końcu zupy, kefiry, galaretki to głównie woda. Tak samo warzywa. W zielonym groszku stanowi ona aż 96%. Składnikiem, który na ogół odzyskiwany jest w 100% jest glukoza. I tu jednak nerki działają w sposób inteligentny. Gdy jej stężenie we krwi przekracza pewien poziom zaprzestają odzyskiwania i cukier pojawia się w moczu. To ostateczność. Wcześniej stężenie glukozy regulują 2 hormony trzustki insulina i glukagon. O ich działaniu dowiesz się z innego filmu. Opowiedziałam Ci tylko o kilku podstawowych mechanizmach homeostazy i o najważniejszych układach które są za nie odpowiedzialne. Tak naprawdę homeostaza to niezwykle skomplikowana sieć zależności i wystarczy usunąć z niej 1 klocek by jak w grze Jenga zawaliła się cała wieża. Na szczęście nasze ciało ma naprawdę niewiarygodne zdolności ekwilibrystyczne i niczym zawodowy akrobata potrafi jechać po linie na monocyklu do tyłu żonglując przy tym piłeczkami i recytując „Pana Tadeusza”. Nie nadużywajmy jednak jego zdolności! Ekstremalnych odchyleń od stanu równowagi może bowiem nie przetrwać. Na koniec pytanie do Ciebie: jak zwiększyć możliwości chłodzenia organizmu w upale? Jeśli mówisz że pomaga zwiększenie przepływu powietrza po skórze, czyli wachlowanie się albo włączenie wiatraczka masz rację! Homeostaza to dynamiczna równowaga wszystkich procesów metabolicznych w organizmie. Najważniejszymi parametrami które określają jej stan są między innymi temperatura poziom glukozy we krwi czy ilość wody w organizmie. Na dzisiaj to już wszystko. Obejrzyj nasze pozostałe filmy z playlisty „homeostaza” a po więcej materiałów zajrzyj na naszą stronę pi–stacja.tv

Lista wszystkich autorów

Scenariusz: Małgorzata Załoga, Angelika Apanowicz

Lektor: Weronika Brzezińska

Konsultacja: Angelika Apanowicz, Anna Suska

Grafika podsumowania: Anna Bednarek

Materiały: Weronika Brzezińska, Anna Bednarek

Kontrola jakości: Małgorzata Załoga

Zdjęcia: Anna Bednarek

Asysta zdjęć: Magdalena Adamska

Redakcja: Małgorzata Załoga

Napisy: Grzegorz Jakubiec, Анна Альохіна

Montaż: Weronika Brzezińska, Anna Bednarek

Animacja: Weronika Brzezińska, Anna Bednarek

Opracowanie dźwięku: Aleksander Margasiński

Produkcja:

Lista materiałów wykorzystanych w filmie:

Licencja:

Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej

Pi-stacja jest otwartym zasobem edukacyjnym stworzonym przez fundację Katalyst Education, który realizuje Cele Zrównoważonego Rozwoju ONZ: 4. Dobra Jakość Edukacji oraz 10. Mniej Nierówności.

O projekcie
Ile kosztuje Pi-stacja?
Często zadawane pytania

Kontakt
Zapisz się na newsletter
Współpracuj z nami
Zobacz, jak możesz nam pomóc

Fundacja Katalyst Education
Polityka prywatności