Z tego filmu dowiesz się:

  • co to jest struktura troficzna ekosystemu,
  • jak rozróżniać producentów, konsumentów pierwszego rzędu i dalszych rzędów oraz destruentów, czyli reducentów,
  • jaka jest rola poszczególnych elementów sieci troficznych w obiegu materii i przepływie energii przez ekosystem,
  • jakie są zależności pokarmowe w ekosystemie,
  • czym są łańcuchy pokarmowe, a czym sieci troficzne,
  • jak konstruować proste łańcuchy pokarmowe,
  • czym jest łańcuch spasania.

Podstawa programowa

Pobieranie materiałów

wideo ekran podsumowujący napisy

Licencja: cc-by-nc-sa.svg

Poniższe materiały są udostępnione na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej (https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/deed.pl). Możesz je wykorzystywać wyłącznie jako całość, bez rozdzielania ich na indywidualne elementy składowe. Zabronione jest wycinanie, pobieranie, modyfikowanie, edytowanie i zmienianie elementów składowych (np. grafik, tekstów, dźwięków, logotypów). Licencja CC BY-NC-SA 4.0 nie obejmuje wykorzystywania elementów składowych w utworach pochodnych. Jeśli chcesz wykorzystać ten materiał w swoim niekomercyjnym projekcie, nie zapomnij wymienić jego autorów: Pi-stacja / Katalyst Education.

Transkrypcja

Kliknij na zdanie, aby przewinąć wideo do tego miejsca.

Znasz film "Obcy - ósmy pasażer Nostromo"? Choć traktuje on o kosmitach w międzyplanetarnej przestrzeni jego scenarzyści mogli czerpać inspiracje z przyrody naszej poczciwej - czy aby na pewno? - Ziemi. Żyją tu podobne do os owady z rodziny gąsienicznikowatych. Na co dzień fruwają sobie one spijając soki drzew albo kwiatowy nektar ale gdy przychodzi do składania jaj zmieniają się w prawdziwych obcych. Wybierają sobie ofiarę zwykle jakąś gąsienicę albo pająka i ostro zakończonym pokładełkiem składają na lub w jego ciele jaja. Często paraliżują przy tym gospodarza ale go nie uśmiercają. Rozwijające się z jaj larwy mają przez cały okres dojrzewania świeżutkie mięsko na wyciągnięcie szczęk. Gdy dorosną, wydostają się z wyjedzonej powłoki gospodarza, dosłownie rozrywając ją na kawałki. To ekstremalny przykład pasożytnictwa bo niektóre gąsieniczniki potrafią w ten sposób wykorzystywać nawet swoich kuzynów z tej samej rodziny. O innych zależnościach w obiegu materii opowie nasz film. Żeby żyć, trzeba jeść, a żeby jeść trzeba ten pokarm sobie zorganizować. My, ludzie, pożywienie zazwyczaj kupujemy w sklepie. Czasem sami je uprawiamy lub hodujemy. Od czego jednak zaczyna się cały łańcuch pokarmowy? Ktoś lub coś musi wyprodukować materię organiczną niejako z niczego. No, nie do końca z niczego, bo z pustego i Salomon nie naleje. Do tej produkcji potrzeba wody, słońca i paru minerałów. Proces, w którym z takiej prostej mieszanki powstaje cukier - glukoza nazywamy fotosyntezą. Masz pomysł, kto mógłby dokonać takiej przemiany? Jeśli Twoją odpowiedzią są rośliny - brawo! My teraz nie będziemy się zajmować dokładnie kwestią fotosyntezy, opowiemy o niej w innych filmach. Teraz wystarczy nam wiedza, że producenci są podstawą łańcucha wzajemnych zależności pokarmowych. Jeśli chcielibyśmy ich umieścić w piramidzie, to będą na jej spodzie. Można powiedzieć, że rośliny są podstawą żywieniową. Całkiem solidną masą. Tak zwaną biomasą. Gdzie można je znaleźć? Na przykład w lesie albo na łące. Tam też znajdziesz stworzenia tworzące kolejne piętra piramidy. Poznasz je po orzeszku. Wróćmy na łąkę. Rośnie tam mnóstwo rozmaitych traw. Możesz podać jakichś amatorów tego typu pożywienia? Wśród zjadaczy roślin można wymienić krowy owce, konie, czy króliki. Zostańmy przy krowie, bo ten przeżuwacz to dobry przykład roślinożercy. Jako że krowa konsumuje rośliny można ją nazwać konsumentem a ponieważ konsumuje bezpośrednio producentów, ma miano konsumenta pierwszego rzędu. Jak się zapewne domyślasz konsumentem pierwszego rzędu będzie każdy organizm który żywi się roślinami. Oczywiście tylko względem zjadania przez niego roślin właśnie. Bo popatrz na kurę. Jeśli zje ziarno, będzie konsumentem pierwszego rzędu ale jeśli łyknie robaczka? O tym za chwilę. Wróćmy do łańcucha... Trawa... krowa... Cóż, krowa też może zostać czyimś pożywieniem. Człowiek zjadający wołowinkę albo tygrys wcinający bawoła, będą więc konsumentami drugiego rzędu. A jeśli porcja flaczków trafi się pieskowi czy kotu? To mają ten sam status. Konsumenta drugiego rzędu. Podobnie jest z kurą jedzącą robaczka. Ponieważ taki robaczek sam jest konsumentem kura będzie w tym przypadku konsumentem drugiego rzędu. Konsumenci pierwszego i drugiego rzędu zajmują kolejne piętra w piramidzie nieco węższe. Dlaczego węższe? Krowa jedząc trawę nie przerabia jej całej na własną masę, prawda? Spora część energii zgromadzonej przez rośliny w postaci cukrów, jest marnowana na poruszanie się, oddychanie czy nawet trawienie tej trawy. Tylko część stanie się krową, którą można zjeść. Człowiek, gdy zje krowę też część tej energii zmarnuje. Kolejne piętra piramidy zajmowane przez konsumentów wyższego rzędu, są coraz mniejsze bo z każdym stopniem część energii jest przetwarzana w coś innego niż masa samego konsumenta. Do producentów zwanych też autotrofami czyli organizmów, które samodzielnie produkują sobie pokarm w procesie foto- czy chemosyntezy zaliczamy rośliny, bakterie foto- i chemosyntetyzujące oraz niektóre protisty. Czym są, dowiesz się z innych naszych filmów. Wszystkie pozostałe piętra piramidy zajmują heterotrofy, czyli organizmy żywiące się innymi organizmami. Są wśród nich roślinożercy, wszystkożercy drapieżniki i padlinożercy. Sieć wzajemnych powiązań między auto- i heterotrofami nazywamy strukturą troficzną ekosystemu. Schrup orzeszka, a za chwilę powiem ci więcej o tej sieci. No dobrze. Mówiąc o zależnościach troficznych porównywaliśmy je do piramidy, a wcześniej do łańcucha pokarmowego ale taki obraz nie do końca jest prawdziwy. Sieć pokarmowych zależności możnaby przyrównać bardziej do łańcucha zamkniętego w okrąg czy węża zjadającego własny ogon. To ostatnie porównanie jest trafne tym bardziej że na końcu każdego łańcucha stoją organizmy które to wszystko, co zostało w innych martwych ogniwach, wrzucają na nowo do obiegu. Posilają się bowiem martwą materią organiczną. Potrafisz przywołać z pamięci jakieś organizmy które tę chlubną funkcję wzięły na barki? Racja, barki to raczej przenośnia Bakterie, grzyby i inne mikroorganizmy raczej ramion nie mają ale i bez rąk robota w rękach im się pali. Z racji redukcji złożonych związków w proste nazywamy je reducentami albo destruentami. Dzięki ich pracy większość związków chemicznych i pierwiastków może z powrotem trafić do producentów którzy z tych dwutlenków, siarczków i soli wytwarzają biomasę będącą źródłem pożywienia dla heterotrofów. I tak w kółko. Pamiętaj, przyroda nie marnuje swoich zasobów. Spójrz jeszcze raz na nasz łańcuch. Producent, konsument pierwszego rzędu konsument drugiego rzędu, reducent. Taki łańcuch, w którym jeden organizm pasie się kosztem poprzedniego nazywamy łańcuchem...? Spasania, oczywiście! Ja podałam przykład z łąki. Czas na Ciebie. Pomyśl o jakimś szeregu zjadaczy rozpoczynającym się od orzeszka. Orzech laskowy: producent Wiewiórka: konsument pierwszego rzędu Myszołów: konsument drugiego rzędu Sęp? Padlinożerca, więc dajmy mu konsumenta trzeciego rzędu Bakterie, grzyby i protisty: reducenci Twój łańcuch był inny? To nie błąd. W przyrodzie istnieje wiele sieci troficznych niekiedy niezwykle rozbudowanych a czasem wręcz przeciwnie - ascetycznych. Konsumenci, którzy zjadają tylko jeden konkretny gatunek rośliny. Na przykład koala żywi się niemal wyłącznie liśćmi eukaliptusa a panda wielka pędami bambusa. Ich łańcuchy troficzne będą więc bardzo proste. Są i takie gatunki, którym wszystko jedno co wrzucą na ząb. Dzik, na przykład, zje to co ma w zasięgu pyska. Jest więc ważnym elementem rozbudowanej sieci troficznej. Jeśli uważnie oglądasz nasz film na pewno potrafisz odpowiedzieć Czy dany gatunek zawsze zajmuje ten sam poziom troficzny w łańcuchu czy też piramidzie pokarmowej? Oczywiście, że nie! Jego status zależy od tego jakim pokarmem żywi się w danym momencie. Szczególnie gatunki wszystkożerne, jak świnia czy człowiek, mogą stanowić różne ogniwa w różnych łańcuchach. W ten sposób tworzą się rozbudowane sieci zależności pokarmowych. Wszystkie organizmy w ekosystemie są ze sobą połączone skomplikowanymi zależnościami pokarmowymi. Jako ogniwa łańcucha pokarmowego wyróżniamy producentów konsumentów pierwszego i wyższych rzędów oraz destruentów rozkładających martwą materię organiczną do materii nieorganicznej. Oglądając nasze filmy stajesz się konsumentem wiedzy coraz wyższego rzędu. Mam nadzieję, że smakowało? Zawsze możesz wrócić po więcej na pistacja.tv

Lista wszystkich autorów

Scenariusz: Angelika Apanowicz

Konsultacja: Angelika Apanowicz

Grafika podsumowania: Patrycja Ostrowska

Materiały: Patrycja Ostrowska, Weronika Brzezińska

Kontrola jakości: Małgorzata Załoga

Napisy: Małgorzata Załoga, Анна Альохіна

Montaż: Patrycja Ostrowska, Weronika Brzezińska

Opracowanie dźwięku: Aleksander Margasiński

Produkcja:

Katalyst Education

Lista materiałów wykorzystanych w filmie:

Tunnel motions (Licencja Pexels)
Kindel Media (Licencja Pexels)
Pristurus (CC BY-SA 3.0)
Charles J. Sharp (CC BY-SA 4.0)
Martin Cooper (CC BY 2.0)
Keizo Takasuka, Niclas R. Fritzén, Yoshihiro Tanaka, Rikio Matsumoto, Kaoru Maeto i Mark R. Shaw (CC BY 4.0)
Miller, J. A.; Belgers, J. D. M.; Beentjes, K. K.; Zwakhals, K.; van Helsdingen, P. (CC BY 3.0)
Beatriz Moisset (CC BY-SA 4.0)
Pristurus (CC BY-SA 3.0)
Pressmaster (Licencja Pexels)
Pressmaster (Licencja Pexels)
David Roberts (Licencja Pexels)
Pavel Danilyuk (Licencja Pexels)
Pavel Danilyuk (Licencja Pexels)
ROMAN ODINTSOV (Licencja Pexels)
Pavel Danilyuk (Licencja Pexels)
ArtHouse Studio (Licencja Pexels)
Lisa Gromova (Licencja Pexels)
Matthias Groeneveld (Licencja Pexels)
Matthias Groeneveld (Licencja Pexels)
SHVETS production (Licencja Pexels)
cottonbro (Licencja Pexels)
cottonbro (Licencja Pexels)
cottonbro (Licencja Pexels)
Artem Podrez (Licencja Pexels)
albert patten (Licencja Pexels)
Edward Jenner (Licencja Pexels)
Kindel Media (Licencja Pexels)
Pixabay (Licencja Pexels)
Shah Jahan (Licencja Pexels)
Mabel Amber (Licencja Pexels)
Videas Cl (Licencja Pexels)
Magda Ehlers (Licencja Pexels)
Dariusz Adryan na podstawie prac innych autorów (CC BY 3.0)
Freepik (Licencja Flaticon)
Freepik (Licencja Flaticon)
Freepik (Licencja Flaticon)
Victoruler (Licencja Flaticon)
Victoruler (Licencja Flaticon)
lapiyee (Licencja Flaticon)
Yitzilitt na podstawie pracy Gustave Doré (CC BY-SA 4.0)

Licencja:

Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej

cc-by-nc-sa.svg