Próbny egzamin ósmoklasisty 2024: Pobierz nowy arkusz

- Matematyka
- Fizyka
- Chemia
- Biologia
- Technika
- Przyroda
Egzaminy
- Ósmoklasiści
- Maturzyści
Inspiracje
Współpraca
FAQ
Pi-stacja Україна

Fundacja Katalyst Education, twórca Pi-stacji, jest organizacją pożytku publicznego. Możesz wesprzeć nas przekazując swój 1,5% podatku lub darowiznę. WPŁAĆ KRS:0000558853

Smak i węch

Moje ciało

Moje ciało 06:24
Smak i węch 06:44
Higiena wzroku i słuchu 06:35
Dojrzewanie to zmiany w ciele 07:17

Google Classroom Microsoft Teams

Newsletter

Z tego filmu dowiesz się:

co to są zmysły,
jak działa zmysł smaku,
jak działa zmysł węchu,
jak współpracują ze sobą oba zmysły w odbieraniu wrażeń.

Podstawa programowa

Pobieranie materiałów

wideo ekran podsumowujący napisy

Licencja:

Poniższe materiały są udostępnione na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej (https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/deed.pl). Możesz je wykorzystywać wyłącznie jako całość, bez rozdzielania ich na indywidualne elementy składowe. Zabronione jest wycinanie, pobieranie, modyfikowanie, edytowanie i zmienianie elementów składowych (np. grafik, tekstów, dźwięków, logotypów). Licencja CC BY-NC-SA 4.0 nie obejmuje wykorzystywania elementów składowych w utworach pochodnych. Jeśli chcesz wykorzystać ten materiał w swoim niekomercyjnym projekcie, nie zapomnij wymienić jego autorów: Pi-stacja / Katalyst Education.

Transkrypcja

Kliknij na zdanie, aby przewinąć wideo do tego miejsca.

Jak odczuwasz smak? Nosem i językiem, odpowiesz. Ale czy na pewno tylko te narządy mają w nim swój udział? Okazuje się, że smakujesz także... wzrokiem. Możesz to sprawdzić, smakując z zamkniętymi oczyma kilka różnych rodzajów lodów. Założę się, że będziesz mieć trudności nawet z odróżnieniem waniliowych od truskawkowych. W tym filmie zajmiemy się jednak bardziej przyziemnym problemem: jak to jest że gdy masz katar, możesz zjeść nawet najbardziej nielubianą potrawę bo... nie czujesz jej smaku. Chyba zgodzisz się ze mną że przeziębienie to nic przyjemnego. Poza tym, że boli głowa i cieknie Ci z nosa katar odbiera też przyjemność z jedzenia. Wydaje się, że wszystko smakuje jak wata albo papier. Dlaczego? Bo okazuje się że nawet 80% wrażeń, które odbieramy jako smak, tak naprawdę zależy od węchu czyli naszego nosa, sponiewieranego katarem. Możesz to sprawdzić doświadczalnie. Oczywiście nie będziemy Cię namawiać do złapania przeziębienia. Wystarczy nam klamerka do bielizny albo inny zacisk, którym możesz czasowo zatkać nos i chusteczka albo szalik którym zasłonisz sobie oczy. Potrzebujesz też kogoś do pomocy. Ten ktoś będzie Ci podawał kawałki różnego jedzenia. Mogą to być warzywa, owoce ale i jakiś serek, czy pasta. Najpierw test z zawiązanymi oczyma. Ile pokarmów udało Ci się rozpoznać? A teraz powtórz eksperyment ale dodatkowo zatkaj sobie nos. Nie oszukuj! Jak Ci poszło tym razem? Założę się, że gorzej. Skąd taka różnica? Otóż na języku mamy tzw. kubki smakowe. Obecne w nich receptory są trochę jak czytniki kodów. Można powiedzieć, że smaki to takie kody, umiemy jednak rozróżnić zaledwie pięć smaków. Mało. To jakbyś w sklepie mógł kupić tylko bułkę brukselkę, orzechy, mleko i sok. Do tego tylko jabłkowy. Jakie mamy smaki? Słodki, słony, kwaśny i gorzki przychodzą na myśl bez trudu. Mamy jeszcze piąty smak - umami. Jest charakterystyczny dla mięsa i grzybów Nawet kombinacja wrażeń z tych pięciu smaków nie jest jednak w stanie wytłumaczyć, jak odróżniamy kalafiora od brukselki, a cebulę od czosnku. Za bogactwo wrażeń smakowych odpowiada nos. On jest jak prawdziwa kasa samoobsługowa. Ma jakieś 400 różnych rodzajów receptorów rozpoznających tysiące zapachów-kodów. Ich kombinacji może być nawet bilion. Imponujące, prawda? A i to jeszcze nie wszystko. Na smak potrawy wpływa także temperatura zimne potrawy mają mniej smaku i wrażenia takie, jak ostrość, która sama nie jest smakiem, ale ten smak zmienia. Pomyśl o czekoladzie a potem o czekoladzie z chili. Jak myślisz, co jeszcze ma wpływ na odczuwanie smaków i zapachów? Przyzwyczajenie. Nie, nie chodzi o to, że marchewka zawsze smakuje tak samo. Chodzi o to, że receptory się męczą. Gdy wystarczająco długo są bombardowane tym samym smakiem lub zapachem przestają go czuć tak intensywnie jak na początku. Z jednej strony to dobrze, bo prawie każdy smród przestaje po jakimś czasie przeszkadzać, z drugiej źle, bo żeby znów poczuć wyraźnie smak albo zapach musisz swoje receptory oczyścić. To dlatego jedzenie na świeżym powietrzu smakuje zdecydowanie lepiej. Jest jeszcze jedna rzecz, która wpływa na to jak odczuwamy smaki i zapachy. To woda. Zarówno w nosie jak i na języku receptory reagują na smaki czy zapachy tylko wtedy gdy te są rozpuszczone w cieczy. W ślinie albo w śluzie który stale wytwarza błona we wnętrzu nosa. Sprawdź, czy tak jest. Posyp język solą. Słone, bleee. A teraz dokładnie wytrzyj język chustką i jeszcze raz nasyp na niego odrobinę soli. Czy wrażenie smakowe były takie same? Mogę się domyślić, że za drugim razem nie było aż tak nieprzyjemnie. W filmie mówiliśmy, że receptory odbierające wrażenia zapachowe przyzwyczajają się do odbieranego aromatu. Spróbuj się o tym przekonać wdychając jakiś zapach, na przykład cytryny albo truskawek. Po jakim czasie przestajesz go zauważać? Przeciętnie człowiek przestaje świadomie odbierać zapachy po trzech-czterech minutach. Są jednak wyjątki. Jeśli jakiś zapach sygnalizuje niebezpieczeństwo, czujemy go o wiele dłużej. Tak jest na przykład z siarkowodorem odorem zgniłych jaj. Narządy zmysłu smaku i węchu, czyli język i nos, współpracują ze sobą, wzbogacając nasze wrażenia zmysłowe. Dzięki receptorom na języku odczuwamy pięć smaków ale nos rozróżnia tysiące różnych zapachów. To dlatego, gdy mamy zatkany nos nie czujemy pełni smaku tego, co jemy. Mam nadzieję że narobilismy Ci smaka na kolejne filmy o zmysłach i nie tylko. Teraz wypróbuj na myszce lub ekranie swój zmysł dotyku, klikając nam łapkę w górę. Do zobaczenia na pistacja.tv

Lista wszystkich autorów

Scenariusz: Angelika Apanowicz

Lektor: Dobrawa Szlachcikowska

Konsultacja: Małgorzata Załoga

Grafika podsumowania: Magdalena Adamska

Materiały: Magdalena Adamska

Kontrola jakości: Małgorzata Załoga

Zdjęcia: Magdalena Adamska, Anna Bednarek

Montaż: Magdalena Adamska

Animacja: Magdalena Adamska

Opracowanie dźwięku: Aleksander Margasiński

Produkcja:

Lista materiałów wykorzystanych w filmie:

Licencja:

Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej

Pi-stacja jest otwartym zasobem edukacyjnym stworzonym przez fundację Katalyst Education, który realizuje Cele Zrównoważonego Rozwoju ONZ: 4. Dobra Jakość Edukacji oraz 10. Mniej Nierówności.

O projekcie
Ile kosztuje Pi-stacja?
Często zadawane pytania

Kontakt
Zapisz się na newsletter
Współpracuj z nami
Zobacz, jak możesz nam pomóc

Fundacja Katalyst Education
Polityka prywatności