Próbny egzamin ósmoklasisty z matematyki 2024 już w poniedziałek 22.04

- Matematyka
- Fizyka
- Chemia
- Biologia
- Technika
- Przyroda
Egzaminy
- Ósmoklasiści
- Maturzyści
Inspiracje
Współpraca
FAQ
Pi-stacja Україна

Fundacja Katalyst Education, twórca Pi-stacji, jest organizacją pożytku publicznego. Możesz wesprzeć nas przekazując swój 1,5% podatku lub darowiznę. WPŁAĆ KRS:0000558853

Choroby jako zaburzenia homeostazy

Homeostaza

Komórka, tkanka, narząd, układ 08:15
Homeostaza, równowaga w organizmie 09:54
Choroby jako zaburzenia homeostazy 08:05
Działanie leków 08:52

Google Classroom Microsoft Teams

Newsletter

Z tego filmu dowiesz się:

że zdrowie jest stanem równowagi środowiska wewnętrznego organizmu,
że choroby są zaburzeniami homeostazy.

Podstawa programowa

Pobieranie materiałów

wideo ekran podsumowujący napisy

Licencja:

Poniższe materiały są udostępnione na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej (https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/deed.pl). Możesz je wykorzystywać wyłącznie jako całość, bez rozdzielania ich na indywidualne elementy składowe. Zabronione jest wycinanie, pobieranie, modyfikowanie, edytowanie i zmienianie elementów składowych (np. grafik, tekstów, dźwięków, logotypów). Licencja CC BY-NC-SA 4.0 nie obejmuje wykorzystywania elementów składowych w utworach pochodnych. Jeśli chcesz wykorzystać ten materiał w swoim niekomercyjnym projekcie, nie zapomnij wymienić jego autorów: Pi-stacja / Katalyst Education.

Transkrypcja

Kliknij na zdanie, aby przewinąć wideo do tego miejsca.

Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) zdrowie oznacza pełen dobrostan fizyczny psychiczny i społeczny a nie tylko brak choroby czy niepełnosprawności. Okazuje się jednak, że to czy czujemy się szczęśliwi i zadowoleni jest w sporej części zasługą naszych genów a zatem i przodków. Badacze oceniają, że wpływ ten waha się od 36 aż do 81%. Na to nakładają się cechy osobowościowe jak optymizm lub pesymizm poczucie własnej wartości i skłonność do przebywania w grupie. Ostatnim czynnikiem wpływającym na tak rozumiane zdrowie są zdarzenia zewnętrzne bo trudniej być zadowolonym gdy spada na nas klęska żywiołowa albo nie możemy znaleźć pracy. W tym filmie opowiem Ci trochę o tym co może zaburzać nasze poczucie zdrowia. W innym filmie tej playlisty opowiadaliśmy o homeostazie czyli stanie równowagi w którym znajduje się czy też raczej powinien znajdować się nasz organizm. To trochę tak, jakby jechać samochodem który ma tempomat utrzymujący stałą prędkość a do tego automatyczną skrzynię biegów. Gdy droga prosta i nic się nie dzieje samochód jedzie praktycznie sam ale gdy nagle pojawia się mgła albo zwalone drzewo potrzeba dodatkowej interwencji. Musisz ostro skręcić kierownicą albo nagle zahamować opanować sytuację i dopiero podjąć podróż na nowo. Podobnie jest z organizmem gdy jego równowaga zostanie porządnie zachwiana. O tym, jak przykre skutki ma zaburzenie homeostazy przekonał się każdy kto wędrował w upalny dzień bez odpowiedniego zapasu wody. Osłabienie, zawroty głowy język stający kołkiem w ustach być może nawet skurcze mięśni utrudniające dotarcie do celu. A to wszystko z powodu niewielkiego odwodnienia. Wystarczyło porządnie się napić i chwilę odpocząć by te przykre objawy minęły. Są jednak sytuacje w których homeostaza organizmu bywa naruszana o wiele poważniej. Do życia potrzebujemy stałej temperatury ciała zbilansowanych stężeń elektrolitów i glukozy odpowiedniej ilości wody ale także saturacji krwi i tkanek tlenem równowagi hormonalnej czy optymalnego składu mikrobów w jelitach. Każdy z tych elementów podlega wpływom otoczenia. Gdy są one niekorzystne przeciążają systemy kontroli a poddany presji organizm nie nadąża z przywracaniem pożądanych parametrów pojawiają się choroby. Weźmy znany Ci już być może z innych naszych filmów układ insulina–glukagon dbający o właściwe stężenie glukozy we krwi. Gdy komórki trzustki wyczują że glukozy jest za dużo wydzielają insulinę. Ta namawia wszystkie komórki by wyłapywały krążący cukier a te w wątrobie dodatkowo by przerabiały go na glikogen. Gdy cukru jest za mało wyczuwają to inne komórki w trzustce i wydzielają glukagon, który hamuje wychwyt glukozy przez komórki i namawia wątrobę do uwalniania jej z zapasów glikogenu. W normalnych warunkach ten mechanizm utrzymania homeostazy działa bez zarzutu ale bywa, że się psuje. Przyczyna może być wewnętrzna gdy organizm bez powodu atakuje własne komórki wytwarzające insulinę i zaczyna jej brakować. Może też przychodzić z zewnątrz gdy na co dzień zajadamy się słodyczami przez co poziom glukozy stale jest podwyższony a przy tym rzadko schodzimy z kanapy więc mięśnie nie mają okazji przerobić tej glukozy na energię na przykład podczas spaceru czy tańca. Homeostatyczny mechanizm utrzymujący poziom cukru we krwi w prawidłowych granicach staje się niewydolny a my zapadamy na cukrzycę. Na podobnej zasadzie działają inne mechanizmy tego typu. W sposób ciągły albo w regularnych odstępach sprawdzają czy kontrolowane przez nie parametry mieszczą się w założonych granicach czy też je przekraczają. W tym drugim przypadku zachodzi reakcja zmierzająca do przywrócenia pożądanego stężenia monitorowanej substancji. Większość chorób w taki lub inny sposób zakłóca działania mechanizmów homeostazy. Zakażenia wywołują gorączkę czyli wytrącają z równowagi nasz wewnętrzny termostat. Zaburzenia hormonalne zmieniają równowagę hormonów zakłócając prawidłowy metabolizm. Tak się dzieje na przykład w nadczynności i niedoczynności tarczycy. Mogą też zmieniać bilans wodny jak w moczówce prostej prowadząc do odwodnienia poprzez znaczne zwiększenie wydalania moczu. Organizm stara się wyrównać te wahania i wrócić na właściwe tory. Staramy się mu w tym pomagać. Na przykład jeśli złapiemy anginę albo inne zakażenie bakteryjne lekarz przepisuje antybiotyk który zwalcza mikroby. Pomaga naszemu układowi odpornościowemu i szybciej pozbywamy się gorączki. Niestety trzeba pamiętać, że homeostaza to bardzo skomplikowana sieć powiązań i próbując coś w jednym miejscu naprawić łatwo coś zepsuć w innym. Antybiotyki na przykład niszczą nie tylko złe bakterie, ale i te dobre zasiedlające nasze jelita. Stąd po antybiotykowej kuracji częste są biegunki i niestrawność. To dlatego stara lekarska maksyma głosi że lepiej zapobiegać niż leczyć. Jak zadbać o homeostazę? O tym za chwilę. Każda komórka naszego ciała potrzebuje składników odżywczych mineralnych i witamin. Dostarczamy je z pożywieniem więc ważne żeby było różnorodne i zbilansowane. Dla dziewczyn, które już miesiączkują ważny jest na przykład odpowiedni poziom żelaza niezbędnego do budowy przenoszącej tlen hemoglobiny. Niedobór prowadzi do osłabienia anemii, a nawet zaburzeń rytmu serca. Sen to niezbędny element utrzymania homeostazy. Gdy nie dosypiasz, rozregulowują się nerwowo–hormonalne mechanizmy kontroli. Cierpi twoje serce i nerwy a rośnie masa ciała. Zła dieta i brak ruchu to prosta droga do otyłości która jest zagrożeniem między innymi dla takich mechanizmów homeostazy jak utrzymanie w ryzach stężenia glukozy we krwi. Ciągły stres też zmienia równowagę rozmaitych związków chemicznych w naszym ciele. Warto mu zapobiegać lub rozładowywać go na przykład prze z lubianą aktywność fizyczną. Wielu z nas żyje w środowisku zatruwanym przez smog, hałas i inne toksyny. Może nas użądlić osa albo pająk możemy niechcący poparzyć się trującą rośliną. Nie bez znaczenia jest zażywanie leków i innych substancji, które mogą wpływać na funkcjonowanie komórek naszego ciała. Takich negatywnych bodźców trudno unikać ale można wzmacniać organizm by lepiej potrafił sobie z nimi radzić. Czy po obejrzeniu filmu potrafisz wymienić 3 choroby wynikające z zakłócania homeostazy? To cukrzyca, nadczynność tarczycy i biegunka po antybiotyku. Do życia potrzebujemy stałej temperatury ciała zbilansowanych stężeń elektrolitów i glukozy odpowiedniej ilości wody ale także saturacji krwi i tkanek tlenem równowagi hormonalnej czy optymalnego składu mikrobów w jelitach. Każdy z tych elementów podlega wpływom otoczenia. Gdy są one niekorzystne pojawiają się choroby wynikające z zakłócania mechanizmów homeostazy. Na dzisiaj to już wszystko. Po więcej materiałów zajrzyj na naszą stronę pi–stacja.tv

Lista wszystkich autorów

Scenariusz: Małgorzata Załoga, Angelika Apanowicz

Lektor: Weronika Brzezińska

Konsultacja: Anna Suska, Angelika Apanowicz

Grafika podsumowania: Anna Bednarek

Materiały: Weronika Brzezińska, Anna Bednarek

Kontrola jakości: Małgorzata Załoga

Redakcja: Małgorzata Załoga

Napisy: Grzegorz Jakubiec, Анна Альохіна

Montaż: Weronika Brzezińska, Anna Bednarek

Opracowanie dźwięku: Aleksander Margasiński

Produkcja:

Lista materiałów wykorzystanych w filmie:

Licencja:

Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowej

Pi-stacja jest otwartym zasobem edukacyjnym stworzonym przez fundację Katalyst Education, który realizuje Cele Zrównoważonego Rozwoju ONZ: 4. Dobra Jakość Edukacji oraz 10. Mniej Nierówności.

O projekcie
Ile kosztuje Pi-stacja?
Często zadawane pytania

Kontakt
Zapisz się na newsletter
Współpracuj z nami
Zobacz, jak możesz nam pomóc

Fundacja Katalyst Education
Polityka prywatności